Wat Kerst in Nederland anno 2008 is, werd enkele dagen terug uitstekend verwoord door Johan Quist, woordvoerder van RefoAnders: "Een kerststal met daaromheen een hoerenbal en een ‘zonderbroekenfeest’". Quist, woordvoerder van een streng protestantse homovereniging, sprak zich in deze bewoordingen, in de Volkskrant van 17 december, uit over de de homokerstmarkt die er dit jaar in Amsterdam wordt gehouden. Waar Arie Boomsma van de EO zich daar zal laten omringen door homotravestieten, trekt Quist een andere conclusie: "Daar hebben wij niets te zoeken".
Het culturele ontbindingsproces dat ons land teistert: van kwijtraken zonder te zoeken, raakt nagenoeg alle westerse landen. Maar qua platheid kon Nederland wel eens in de Top Vijf aller Tijden terecht komen. De Evangelische Omroep manifesteert zich deze Kerst op de Amsterdamse homokerstmarkt, omringd door in vrouwenkleren gehulde mannen. Wie mooie Adventsliederen wil horen en wil ontkomen aan de talloze "Top Duizends aller Tijden" moet afstemmen op buitenlandse radiostations. En wie aan het Leger des Heils geeft, moet bedenken dat hij of zij daarmee indirect de homolobby in ons land steunt.
De dwaasheid van het christendom
De nieuwste kerst-CD van het Leger des Heils wordt namelijk volgezongen door Paul de Leeuw. Als eerbetoon aan Majoor Bosshardt, zong hij de CD "Het wordt winter" vol met zogenaamde kerstliederen. Toen Tijs van den Brink van de EO Paul de Leeuw vroeg naar de beweegredenen van Paul de Leeuw was de eerste reden die hij noemde: vanwege de bijdrage van Majoor Bosshardt aan de homo-emancipatie. Niet Kerst, niet het christelijk geloof, niet de kerk (waar Paul de Leeuw zelfs met Kerst niet komt) en niet de hulp aan de daklozen door het Leger des Heils, maar de homo-emancipatie is de leidende gedachte voor Paul de Leeuw om een kerst-CD vol te zingen.
De Wijzen uit het Oosten krijgen van het Leger des Heils en de Evangelische Omroep een oppimpbeurt. De verlossing van "een mensheid onder schuld" is vervangen door homo-emancipatie. Onder begeleiding van de "Amsterdam Staff Band" van het Leger des Heils en met medewerking van de extreemlinkse, vrijzinnige en geëxcommuniceerde priester Huub Oosterhuis, is er van de klassieke kerstgedachte weinig meer overgebleven. En dat is niet erg, want Jezus bezocht - volgens Arie Boomsma van de EO - immers ook hoeren en tollenaars?
Wat de gezichtsbepalers van het christendom rond Kerst - en daarmee van kindje Jezus in de media - doen, is de boodschap van Kerst omdraaien. Men verdraait het Kerstfeest van een feest waarin God in Jezus een weg toont tot redding van "een mensheid verloren in schuld", tot een aanklacht tegen een christendom dat onverdraagzaam is geweest tegen homo's, travestieten, vrouwen, andersgelovigen, etc. Op deze manier wordt het Kerstfeest getransformeerd tot fundamentele een aanval op de Europese identiteit.
Deze aanval werd voor mij extra duidelijk toen ik gisteren hoorde over het beleid van een nieuwe directeur van een christelijk Zwols bejaardenhuis. Deze nieuwe directeur, een Hindoe, heeft namelijk de traditionele kerstviering in dit huis verboden. In het Westen moet het ware Kerst het deze dagen ontgelden. Niet voor niets spreekt men in conservatieve media in het buitenland over de aanval op kerst. En Takimag.com wijst daarvoor zelfs naar ons land in een artikel met de veelzeggende titel PinkXmas: The "War on Christmas" in Europe. Waar in Nederland christelijke en conservatieve opinieleiders ons volk in slaap sussen met vale nostalgie, is het in het buitenland al lang en breed duidelijk: de aanval op Kerst is een aanval op Europa.
De wijsheid uit het Oosten
Naast het artikel van Paul Belien op TakiMag.com verscheen er een andere analyse rond dit thema. In de laatstverschenen editie van Junge Freiheit schreef Fabian Schmidt-Ahmad een openingsartikel: "Auf das Eigene besinnen" met als ondertitel: "Sinnsuche zu Weihnachten: Europa steht und fällt mit seinem christlichen Fundament". Dit artikel schetst een Kerst Anno 2008 waarin "de Christenen de nieuwe Joden zijn" (Régis Debray) en waarin de bakermat van het christendom - Europa - haar fundamenten van zich afschudt. Met een beroep op Solowjow zegt Schmidt-Ahmad: "Europa hat (jedoch) den alten Zugang zum Geist verloren. Geblieben ist nur ein ahnendes Gefühl und die Leere seiner Tempel, in die so nur des Hass einzog."
De verloedering en blasfemie waar Belien naar wijst, komen voort uit de tempel van de leegte: broedplaats van de haat. Het christelijke Europa is het hoogste wat de menselijke geschiedenis ooit bereikt heeft of zal bereiken. Wanneer deze tempel leeg is, ontstaat er de haat. Ontstaat er de pathologische zelfhaat waar Paus Benedictus XVI op wees en in dit kader sprak van "eine Flucht vor dem Eigenen". Europa heeft niets te kiezen. Of ze kiest tegen zichzelf. Of ze kiest voor het christendom. Kerst Anno 2008 kiest Europa tegen zichzelf.
De vrijblijvendheid is eruit. Voor Europa, ook voor conservatieven in Europa en in Amerika. Een Europa dat tegen zichzelf kiest, kiest tegen Kerst en daarmee ook tegen de plek waar Kerst wordt gevierd: de Kerk. Het is de Kerk, en dan met name de Rooms-katholieke Kerk, waar de Europese fundamenten het meest zichtbaar en tastbaar zijn. Waar Evangelicals in de VS zich voor het karretje laten spannen van Barack Obama, en waar de Evangelische Omroep en het Leger des Heils zich in ons land voor het karretje laten spannen van blasfemiserende kerstnichten, laat Benedictus profetisch van zich spreken.
Bij buitenlandse conservatieve media heeft dit zijn uitwerking. Bij het Amerikaanse paleoconservatieve blad Chronicles is er een ware katholiseringsgolf aan de gang. Bij andere conservatieve media als Modern Age en Touchstone staan katholieken vooraan. En in Duitsland lijkt een blad als Junge Freiheit steeds 'katholikfreundlich' te worden. En dit laatste is zeker opmerkelijk.
Opmerkelijk
Meer dan andere Europese conservatieve initiatieven laat de Junge Freiheit zien dat je zowel kwaliteit en conservatieve journalistiek in één blad tegen kunt komen; het laat echter ook zien dat bijvoorbeeld christendom & Nouvelle Droite of conservatisme & cultuur elkaar niet hoeven te bijten. Waar het blad tot voor enkele jaren nog het Nouvelle Droite geluid omhelsde, is er de laatste tijd steeds meer het christelijke c.q. katholieke geluid te vernemen. Het boegbeeld van de Konservative Revolution - met in haar kielzog Nouvelle Droite - is nu vaak katholieker dan de meeste katholieke bladen.
En is dit niet opmerkelijk? Want was volgens David Gress het Europese conservatisme, in tegenstelling tot het Amerikaanse conservatisme, niet juist atheïstisch en Nietzscheaans gekleurd? En was dit al niet een kenmerk bij belangrijke exponenten als Spengler en Evola? En later bij iemand als Alain de Benoist of bij iemand als John Gray? Maar waar Amerikaanse neoconservatieve media als National Review steeds meer ruimte laten aan atheïstisch aanvallen op het christendom, laat Junge Freiheit zien dat het ook anders kan. Analyses als van Nouvelle Droite of van de Konservative Revolution kunnen leerzaam zijn; Europa is ondenkbaar zonder Kerk en christendom (en is wel ondenkbaar zonder Nietzsche en Spengler).
Een Junge Freiheit bergt veel dingen in zich. Met een weekkrant in de traditie van een Frankfurter Allgemeine of een Die Zeit, en met een website waar alle andere conservatieve clubs - waar ook ter wereld - een puntje aan kunnen zuigen, is dit periodiek in enkele maanden tijd één van mijn favoriete tijdschriften geworden. Tegenover de leegte en de haat van het ontwortelde Europa plaatst het blad onomwonden de verworteling van Europa in Kerst. Tegen de haat in spreekt ze woorden van Benedictus XVI uit. En woorden van Solowjow en van Bonhoeffer. En in de leegte plaatst ze voluit de Kerk. Ik dank God dat er nog een Junge Freiheit bestaat.
donderdag 25 december 2008
DE WEG TERUG (1) - KERST
Met de verkiezing van Barack Obama toont zelfs een land als de VS dat het era van de traditie voorbij is. De nieuwe mens is die van het sterke heden. Wat van New York geldt, geldt nu en straks voor de gehele moderne wereld: “The present of New York is so powerful that the past is lost.” Het momentum van Obama kent vele precedenten. Vele revoluties, vele krijgsheren waren reeds handlangers van het heden. Van een heden waarin verandering als wapen werd ingezet tegen grassroots, traditie en geloof. Eén van deze handlangers was Keizer Augustus.
De evangelist Lukas begint zijn beschrijving van de geboorte van Jezus met een opmerkelijke mededeling: “In die dagen nu verscheen er een besluit van keizer Augustus, om een volkstelling over heel de wereld te houden.” Voor ons, aangepaste westerlingen, is het moeilijk om de impact van deze woorden tot ons door te laten dringen. Want wat bedoelde Lukas met deze woorden? Waarom moest juist deze mededeling de opmaat worden voor de geschiedenis van de menswording des Woords: de geboorte van Gods Zoon, de Christus? Wat bewoog Lukas om het Kerstevangelie niet bij de mystiek in te zetten, maar bij de wereldpolitiek?
Wij zijn het gewend om te leven in een beschreven, geadministreerde wereld waarin overheden naar believen sofinummers uit kunnen delen en plastic identificatiepasjes verplicht kunnen stellen. Dat was met de Joden in Lukas’ dagen niet het geval. De gelijkschakeling van Israël met de andere volkeren in de Pax Romana van Augustus was velen een doorn in het oog.
Ons zegt de naam Augustus niet zoveel, maar voor mensen in die tijd was heel het leven doordrenkt met de keizercultus die de keizer boven de sfeer der gewone sterfelijke mensen verhief. De machthebbers spraken over de keizer als God en zelfs over diens evangelie. Augustus was het die orde op zaken stelde, het eigendom weer zeker stelde, een eind maakte aan chaos en burgeroorlog. Voor de Romeinen was deze Leviathan een als uit de hemel gezondene. Voor de Jood in die tijd was Augustus echter de anti-Messias die zich gelijk stelde aan God. En in hetzelfde jaar dat Augustus zijn sacrale titel krijgt, vaardigt hij het bevel uit waar Lukas mee inzet.
Lukas zet zijn geboortegeschiedenis in met het ‘dogma’ van Augustus: de beschrijving van de gehele wereld: Augustus bevestigt zijn ‘vrederijk’ – als tegenhanger van het vrederijk uit Jesaja 53 waar de Joden naar uitkeken. De Joden waren niet bijster onder de indruk van zaken als orde, vrede en eigendomszekerheid buiten hun vrijheid om, en meer nog: buiten hun eigen God en het volk van die God om. Waar in onze tijd veel moderne gelovigen zeggen: het Koninkrijk van God is niet van deze wereld, maar van een toekomende, en laten we ons gehoorzaam stellen onder het koninkrijk van deze wereld, is de inzet van Lukas een geheel andere: “Uw Koninkrijk kome”. En de vraag aan ons is dan: dat van Augustus of dat van God in Christus? Wordt het ‘Rome’ of ‘Bethlehem’? Luisteren we naar de boden (engelen) van Augustus of naar die van God?
Scepsis
In het hoofdstuk voorafgaand aan de beschrijving van de geboorte van Jezus zette Lukas deze vraag al scherp neer door de beide verschijningen van de engel van God aan zowel de priester Zakarias (Lukas 1: 5) als die aan de maagd Maria naast elkaar te plaatsen. Beiden worden ons getekend als rechtvaardigen onder het volk. Maar terwijl Zakarias weigert de woorden van de engel te geloven, en daarvoor wordt gestraft met een stilzwijgen tot de geboorte van zijn zoon, gelooft Maria de woorden van de engel metterdaad. Dat een priester sceptisch stond tegenover een God die met Zijn wonderdaden de menselijke orde doorbreekt, was niet vreemd. Vele priesters behoorden immers tot de Sadduceeërs: half vergriekste en aangepaste Joden die het op een akkoordje hadden gegooid met de Romeinen. Zaken als het eeuwige leven, wonderen en de opstanding uit de doden waren aan het niet besteed. Zakarias wordt ons niet geschetst als een Sadduceeër, maar wel als een ongelovige scepticus – net als zijn Sadduceese collega-priesters.
Scepsis is één van de vele manieren om te overleven. En het is weliswaar mogelijk om op elke plaats en in elke kring rechtvaardig te blijven, maar de vraag is en blijft: overleven we door te vergeestelijken, of door ook in de daad rechtvaardig te handelen. De geschiedenis van Lot laat ons zien dat het zelfs in Sodoma mogelijk was om rechtvaardig te blijven, maar vraag niet waar de keuze van lot toe geleid heeft; de Bijbel windt daar geen doekjes om. In een tijd van aanpassing, secularisatie en gelijkschakeling zullen de rechtvaardigen waar God iets mee kan en wil doen moeten worden gezocht in de achterlijke gewesten van het bestaan. Johannes de Doper vertoefde in de woestijn en Maria en Jozef vertoeven in Galilea; volgens de Joodse elite het land der heidenen waar duisternis zou heersen.
Maar de christelijke traditie tekent ons deze waarheid: dat in moeilijke tijden juist in de afgeschreven oorden van ons bestaan de kennis bewaard is gebleven van de oorsprong, de afkomst en de wortels van het bestaan, van het volk en van de hoopvolle belofte. In Jeruzalem had men de godsdienst vergeestelijkt, was men compromisbereid richting de Grieken en de Romeinen en had men keurig het leven opgedeeld in een terrein van God en een terrein van de keizer. Deze scheiding van Kerk en Staat was veel gewone rechtgeaarde Joden een doorn in het oog. Meer dan de vromen hadden zij in de gaten dat de eerbiediging van het gezag van de keizer een knieval betekende voor de anti-god – de keizer of de antichrist.
Lukas schetst ons de ‘weg terug’. Terug naar de koningsstad, terug naar de oude orde en het verbond en terug naar het veld van de tijd van de Rechters; de tijd van voor de koningen. Terug naar de niet-aangepaste outcast van ‘de herders in het veld’ die als eersten de blijde boodschap mochten vernemen – en ook begrepen!. De herders: dadelijke nazaten van David die als herder uit het veld tot het koningschap werd geroepen. De man die haast vergeten was door zijn familie toen Samuël kwam om hem te zegenen – ondanks het feit dat hij als “een dapper man en een echt soldaat” bekend stond! (1 Samuël 16: 18) De weg terug naar de wortel van Jesse begint niet in Jeruzalem, de stad van cultuur, bestuur en religie, maar begint in het duistere land der heidenen: het plaatsje Nazareth in Galilea.
In grote lijnen toont Lukas ons de oorsprong – de zetel – van het kwaad en de verwording en tegelijkertijd toont hij ons de oorsprong van de redding. De oorsprong – oorzaak – van de verwording van het volk Israël ligt voor een belangrijk deel in het vergeten van de oorsprong van de dingen. Wie maar lang genoeg leeft bij de schijnwerkelijkheid van wat de mensen van Jeruzalem, het koningschap en het priesterdom gemaakt hebben, gaat al gauw geloven dat dit nooit anders is geweest. De gelijkenis met onze moderne cultuur laat zich hier licht raden.
Werkelijkheid
In werkelijkheid kon men uit de Heilige Schriften weten van de werkelijke bedoeling van God, als men naar de werkelijke oorsprong van de dingen had gekeken. Niet Jeruzalem, maar Bethlehem; niet de stad Bethlehem, maar het veld. Niet de despotische heerser als Augustus, maar een richter die als herder uit het veld treedt om zijn volk en zijn schapen te richten. Zakarias was door het geweldsloze, aangepaste Jodendom, dat de priesters omhelsden en het volk voorhielden, nota bene zijn voorouders vergeten. Zijn dienst stond in schril contrast met dat van de eerste priesters: de zonen van het huis van Levi die “met het zwaard door de legerplaats moesten gaan, dodende al wat zij vonden”. Men was de taal van het bloed vergeten. Was David niet de koning met bloed aan zijn handen, net zoals de eerste priesters dat waren en zoals de profeten dat waren als stem van Mozes die de offerdienst aan God had geproclameerd, gefundeerd in het bloedbad dat de Levieten hadden aangericht op zijn bevel?
De farizeeërs en schriftgeleerden waren deze kennis van het verbond kwijtgeraakt. Men dacht niet in termen van het verbondsvolk, maar in termen als ‘wij’ en ‘zij’: de vromen versus “de schare die de Wet niet kent”. Net zoals de Sadduceeërs een tweedeling hadden gemaakt tussen de ontwikkelden en de achterlijken. Men sprak niet meer over Galileeërs als leden van hetzelfde verbond, maar over halve heidenen waar niets goeds van te verwachten was. Door hun zuivere godsdienst, van gebed en barmhartigheid, herkende men zelfs de rechtvaardigen uit Galilea niet meer.
Maar het Koninkrijk van God is niet van deze wereld – dat hadden de Joden kunnen weten. Het is niet gefundeerd op het despotische koningschap van het Oosten, dat Augustus ook naar zich toe haalde (en dat vanaf 100 na Chr. helemaal doorbrak in het Romeinse Rijk). In het Koninkrijk van God worden de hemelen geopenbaard in het veld en staan de rechtvaardigen op uit vergeten gewesten. Tegen de zondige natuur van mensen in doet God Zijn Koninkrijk vanuit de aarde omhoog stijgen. Niet van bovenaf, zoals bij de Romeinen of de Perzen, maar vanuit de ongepolijste harten van de rauwe rechtvaardigen.
De moderne de mens verlangt naar de despoot die vrede, tolerantie, welvaart en orde garandeert. Dat is vanaf de zondeval nooit anders geweest. Hoe heeft David niet moeten vechten tegen de despotisering van het koningschap? We kunnen daarvan lezen in 2 Samuël 3: toen Joab zijn boekje te buiten ging en dacht en handelde volgens de logica van de macht. En een vergelijkbaar verhaal in 2 Samuël 4. Of in 2 Samuël 9, toen hij de slavenhouding van Isbósjet doorbrak, de enig overgebleven zoon van Saul, door hem de gemeenschap en de rechten aan te bieden van het verbond en zo Isbósjet weer vast te binden aan de belofte, de grond en de eer van zijn huis?
Herstel
Als de Zoon van God komt om het koningschap te herstellen, dan herstelt Hij dat koningschap niet naar dat wat mensen er van gemaakt hebben, maar dan gaat Hij terug naar “den beginne”. Zoals Isaias (9: 6) zegt: “Grote macht zal Hij brengen en eindeloze vrede, aan Davids huis en zijn rijk; Hij zal het steunen en stutten met recht en gerechtigheid, nu en voor immer.” Het “in den beginne” waar Jezus naar teruggrijpt, werd zichtbaar in het moment dat de herder David opstond uit het veld. De oorsprong van het volk lag in het veld, onder het gewone volk dat geen slaaf en geen heerser was en dat rechtvaardig leefde zonder opgemerkt te worden door zowel vromen als door goddelozen. Jezus werd geboren tussen de dieren, omringd door naar schapen stinkende herders. Hij werd geboren op een plek die teruggreep op de oorsprong van het volk – van elk volk. Hij nam later Zijn discipelen uit de klasse der zelfstandigen die geen loonarbeider waren, maar ook geen despoot over anderen. Zo herstelde Hij de verloren kennis van het verbond onder de zonen van Israël.
Kerst is het feest van ‘de weg terug’: het toont ons de weg naar de vrede. Niet de vrede van een despoot – een Augustus – of van een of andere democratische roversbende. De vrede van Kerst is de vrede van de juiste verhoudingen, van de oorsprong van de inzettingen die het goede leven bepalen – dus van gezonde grassroots en een gezond koningschap. Theologisch gezien valt hier uiteraard veel meer te zeggen; namelijk dat wat met Kerst in de kerken zal worden gehoord. Maar Kerst beroert ook politieke en maatschappelijke kwesties – en dat wordt in de Kerk niet meer gehoord. Juist in een tijd waarin grassroots en koningschap onder grote druk staan en in grote staat van verval verkeren, is het opvallend dat het Kerstverhaal deze vragen niet omzeilt, maar voluit betrekt in het Evangelie van de geboorte van Jezus Christus.
De evangelist Lukas begint zijn beschrijving van de geboorte van Jezus met een opmerkelijke mededeling: “In die dagen nu verscheen er een besluit van keizer Augustus, om een volkstelling over heel de wereld te houden.” Voor ons, aangepaste westerlingen, is het moeilijk om de impact van deze woorden tot ons door te laten dringen. Want wat bedoelde Lukas met deze woorden? Waarom moest juist deze mededeling de opmaat worden voor de geschiedenis van de menswording des Woords: de geboorte van Gods Zoon, de Christus? Wat bewoog Lukas om het Kerstevangelie niet bij de mystiek in te zetten, maar bij de wereldpolitiek?
Wij zijn het gewend om te leven in een beschreven, geadministreerde wereld waarin overheden naar believen sofinummers uit kunnen delen en plastic identificatiepasjes verplicht kunnen stellen. Dat was met de Joden in Lukas’ dagen niet het geval. De gelijkschakeling van Israël met de andere volkeren in de Pax Romana van Augustus was velen een doorn in het oog.
Ons zegt de naam Augustus niet zoveel, maar voor mensen in die tijd was heel het leven doordrenkt met de keizercultus die de keizer boven de sfeer der gewone sterfelijke mensen verhief. De machthebbers spraken over de keizer als God en zelfs over diens evangelie. Augustus was het die orde op zaken stelde, het eigendom weer zeker stelde, een eind maakte aan chaos en burgeroorlog. Voor de Romeinen was deze Leviathan een als uit de hemel gezondene. Voor de Jood in die tijd was Augustus echter de anti-Messias die zich gelijk stelde aan God. En in hetzelfde jaar dat Augustus zijn sacrale titel krijgt, vaardigt hij het bevel uit waar Lukas mee inzet.
Lukas zet zijn geboortegeschiedenis in met het ‘dogma’ van Augustus: de beschrijving van de gehele wereld: Augustus bevestigt zijn ‘vrederijk’ – als tegenhanger van het vrederijk uit Jesaja 53 waar de Joden naar uitkeken. De Joden waren niet bijster onder de indruk van zaken als orde, vrede en eigendomszekerheid buiten hun vrijheid om, en meer nog: buiten hun eigen God en het volk van die God om. Waar in onze tijd veel moderne gelovigen zeggen: het Koninkrijk van God is niet van deze wereld, maar van een toekomende, en laten we ons gehoorzaam stellen onder het koninkrijk van deze wereld, is de inzet van Lukas een geheel andere: “Uw Koninkrijk kome”. En de vraag aan ons is dan: dat van Augustus of dat van God in Christus? Wordt het ‘Rome’ of ‘Bethlehem’? Luisteren we naar de boden (engelen) van Augustus of naar die van God?
Scepsis
In het hoofdstuk voorafgaand aan de beschrijving van de geboorte van Jezus zette Lukas deze vraag al scherp neer door de beide verschijningen van de engel van God aan zowel de priester Zakarias (Lukas 1: 5) als die aan de maagd Maria naast elkaar te plaatsen. Beiden worden ons getekend als rechtvaardigen onder het volk. Maar terwijl Zakarias weigert de woorden van de engel te geloven, en daarvoor wordt gestraft met een stilzwijgen tot de geboorte van zijn zoon, gelooft Maria de woorden van de engel metterdaad. Dat een priester sceptisch stond tegenover een God die met Zijn wonderdaden de menselijke orde doorbreekt, was niet vreemd. Vele priesters behoorden immers tot de Sadduceeërs: half vergriekste en aangepaste Joden die het op een akkoordje hadden gegooid met de Romeinen. Zaken als het eeuwige leven, wonderen en de opstanding uit de doden waren aan het niet besteed. Zakarias wordt ons niet geschetst als een Sadduceeër, maar wel als een ongelovige scepticus – net als zijn Sadduceese collega-priesters.
Scepsis is één van de vele manieren om te overleven. En het is weliswaar mogelijk om op elke plaats en in elke kring rechtvaardig te blijven, maar de vraag is en blijft: overleven we door te vergeestelijken, of door ook in de daad rechtvaardig te handelen. De geschiedenis van Lot laat ons zien dat het zelfs in Sodoma mogelijk was om rechtvaardig te blijven, maar vraag niet waar de keuze van lot toe geleid heeft; de Bijbel windt daar geen doekjes om. In een tijd van aanpassing, secularisatie en gelijkschakeling zullen de rechtvaardigen waar God iets mee kan en wil doen moeten worden gezocht in de achterlijke gewesten van het bestaan. Johannes de Doper vertoefde in de woestijn en Maria en Jozef vertoeven in Galilea; volgens de Joodse elite het land der heidenen waar duisternis zou heersen.
Maar de christelijke traditie tekent ons deze waarheid: dat in moeilijke tijden juist in de afgeschreven oorden van ons bestaan de kennis bewaard is gebleven van de oorsprong, de afkomst en de wortels van het bestaan, van het volk en van de hoopvolle belofte. In Jeruzalem had men de godsdienst vergeestelijkt, was men compromisbereid richting de Grieken en de Romeinen en had men keurig het leven opgedeeld in een terrein van God en een terrein van de keizer. Deze scheiding van Kerk en Staat was veel gewone rechtgeaarde Joden een doorn in het oog. Meer dan de vromen hadden zij in de gaten dat de eerbiediging van het gezag van de keizer een knieval betekende voor de anti-god – de keizer of de antichrist.
Lukas schetst ons de ‘weg terug’. Terug naar de koningsstad, terug naar de oude orde en het verbond en terug naar het veld van de tijd van de Rechters; de tijd van voor de koningen. Terug naar de niet-aangepaste outcast van ‘de herders in het veld’ die als eersten de blijde boodschap mochten vernemen – en ook begrepen!. De herders: dadelijke nazaten van David die als herder uit het veld tot het koningschap werd geroepen. De man die haast vergeten was door zijn familie toen Samuël kwam om hem te zegenen – ondanks het feit dat hij als “een dapper man en een echt soldaat” bekend stond! (1 Samuël 16: 18) De weg terug naar de wortel van Jesse begint niet in Jeruzalem, de stad van cultuur, bestuur en religie, maar begint in het duistere land der heidenen: het plaatsje Nazareth in Galilea.
In grote lijnen toont Lukas ons de oorsprong – de zetel – van het kwaad en de verwording en tegelijkertijd toont hij ons de oorsprong van de redding. De oorsprong – oorzaak – van de verwording van het volk Israël ligt voor een belangrijk deel in het vergeten van de oorsprong van de dingen. Wie maar lang genoeg leeft bij de schijnwerkelijkheid van wat de mensen van Jeruzalem, het koningschap en het priesterdom gemaakt hebben, gaat al gauw geloven dat dit nooit anders is geweest. De gelijkenis met onze moderne cultuur laat zich hier licht raden.
Werkelijkheid
In werkelijkheid kon men uit de Heilige Schriften weten van de werkelijke bedoeling van God, als men naar de werkelijke oorsprong van de dingen had gekeken. Niet Jeruzalem, maar Bethlehem; niet de stad Bethlehem, maar het veld. Niet de despotische heerser als Augustus, maar een richter die als herder uit het veld treedt om zijn volk en zijn schapen te richten. Zakarias was door het geweldsloze, aangepaste Jodendom, dat de priesters omhelsden en het volk voorhielden, nota bene zijn voorouders vergeten. Zijn dienst stond in schril contrast met dat van de eerste priesters: de zonen van het huis van Levi die “met het zwaard door de legerplaats moesten gaan, dodende al wat zij vonden”. Men was de taal van het bloed vergeten. Was David niet de koning met bloed aan zijn handen, net zoals de eerste priesters dat waren en zoals de profeten dat waren als stem van Mozes die de offerdienst aan God had geproclameerd, gefundeerd in het bloedbad dat de Levieten hadden aangericht op zijn bevel?
De farizeeërs en schriftgeleerden waren deze kennis van het verbond kwijtgeraakt. Men dacht niet in termen van het verbondsvolk, maar in termen als ‘wij’ en ‘zij’: de vromen versus “de schare die de Wet niet kent”. Net zoals de Sadduceeërs een tweedeling hadden gemaakt tussen de ontwikkelden en de achterlijken. Men sprak niet meer over Galileeërs als leden van hetzelfde verbond, maar over halve heidenen waar niets goeds van te verwachten was. Door hun zuivere godsdienst, van gebed en barmhartigheid, herkende men zelfs de rechtvaardigen uit Galilea niet meer.
Maar het Koninkrijk van God is niet van deze wereld – dat hadden de Joden kunnen weten. Het is niet gefundeerd op het despotische koningschap van het Oosten, dat Augustus ook naar zich toe haalde (en dat vanaf 100 na Chr. helemaal doorbrak in het Romeinse Rijk). In het Koninkrijk van God worden de hemelen geopenbaard in het veld en staan de rechtvaardigen op uit vergeten gewesten. Tegen de zondige natuur van mensen in doet God Zijn Koninkrijk vanuit de aarde omhoog stijgen. Niet van bovenaf, zoals bij de Romeinen of de Perzen, maar vanuit de ongepolijste harten van de rauwe rechtvaardigen.
De moderne de mens verlangt naar de despoot die vrede, tolerantie, welvaart en orde garandeert. Dat is vanaf de zondeval nooit anders geweest. Hoe heeft David niet moeten vechten tegen de despotisering van het koningschap? We kunnen daarvan lezen in 2 Samuël 3: toen Joab zijn boekje te buiten ging en dacht en handelde volgens de logica van de macht. En een vergelijkbaar verhaal in 2 Samuël 4. Of in 2 Samuël 9, toen hij de slavenhouding van Isbósjet doorbrak, de enig overgebleven zoon van Saul, door hem de gemeenschap en de rechten aan te bieden van het verbond en zo Isbósjet weer vast te binden aan de belofte, de grond en de eer van zijn huis?
Herstel
Als de Zoon van God komt om het koningschap te herstellen, dan herstelt Hij dat koningschap niet naar dat wat mensen er van gemaakt hebben, maar dan gaat Hij terug naar “den beginne”. Zoals Isaias (9: 6) zegt: “Grote macht zal Hij brengen en eindeloze vrede, aan Davids huis en zijn rijk; Hij zal het steunen en stutten met recht en gerechtigheid, nu en voor immer.” Het “in den beginne” waar Jezus naar teruggrijpt, werd zichtbaar in het moment dat de herder David opstond uit het veld. De oorsprong van het volk lag in het veld, onder het gewone volk dat geen slaaf en geen heerser was en dat rechtvaardig leefde zonder opgemerkt te worden door zowel vromen als door goddelozen. Jezus werd geboren tussen de dieren, omringd door naar schapen stinkende herders. Hij werd geboren op een plek die teruggreep op de oorsprong van het volk – van elk volk. Hij nam later Zijn discipelen uit de klasse der zelfstandigen die geen loonarbeider waren, maar ook geen despoot over anderen. Zo herstelde Hij de verloren kennis van het verbond onder de zonen van Israël.
Kerst is het feest van ‘de weg terug’: het toont ons de weg naar de vrede. Niet de vrede van een despoot – een Augustus – of van een of andere democratische roversbende. De vrede van Kerst is de vrede van de juiste verhoudingen, van de oorsprong van de inzettingen die het goede leven bepalen – dus van gezonde grassroots en een gezond koningschap. Theologisch gezien valt hier uiteraard veel meer te zeggen; namelijk dat wat met Kerst in de kerken zal worden gehoord. Maar Kerst beroert ook politieke en maatschappelijke kwesties – en dat wordt in de Kerk niet meer gehoord. Juist in een tijd waarin grassroots en koningschap onder grote druk staan en in grote staat van verval verkeren, is het opvallend dat het Kerstverhaal deze vragen niet omzeilt, maar voluit betrekt in het Evangelie van de geboorte van Jezus Christus.
Lees verder...
woensdag 17 december 2008
NIEUW BLOG
Over enkele dagen is het zover: de start van een nieuw conservatief groepsblog. Samen met Ronald Vliegen, Daniël Overgaauw en Tom Zwitser gaan we een Nederlandse variant van TakiMag.com neerzetten. Voorlopig in een lagere versnelling van TakiMag, maar de wil is aanwezig om er iets van te maken.
Steeds vaker duiken conservatieve blogs op. Enkele weken terug ontdekte ik die van Frank Verhoef, gisteren die van Rutger Schimmel en vandaag zag ik weer een nieuwe: ConservatieForever. Initiatieven als deze zijn te verwelkomen. Wat ontbreekt is echter een podium waar stemmen bij elkaar worden gebracht en waar intern debat en onderlinge toerusting plaats kunnen vinden. De website www.bitterlemon.eu is qua opzet en techniek niet geschikt om de taak van groepsblog op zich te nemen. Vandaar dat binnen enkele dagen de naam bekend wordt gemaakt van een nieuw conservatief podium voor eigentijdse en tegendraadse bloggers die de Nederlandse zaak een warm hart toedragen.
Steeds vaker duiken conservatieve blogs op. Enkele weken terug ontdekte ik die van Frank Verhoef, gisteren die van Rutger Schimmel en vandaag zag ik weer een nieuwe: ConservatieForever. Initiatieven als deze zijn te verwelkomen. Wat ontbreekt is echter een podium waar stemmen bij elkaar worden gebracht en waar intern debat en onderlinge toerusting plaats kunnen vinden. De website www.bitterlemon.eu is qua opzet en techniek niet geschikt om de taak van groepsblog op zich te nemen. Vandaar dat binnen enkele dagen de naam bekend wordt gemaakt van een nieuw conservatief podium voor eigentijdse en tegendraadse bloggers die de Nederlandse zaak een warm hart toedragen.
Lees verder...
maandag 1 december 2008
DE OPINIEVERSNELLER
Op 10 september j.l. werd in Genève de deeltjesversneller CERN in gebruik werd genomen, maar een andere versneller draaide toen reeds op volle toeren: de opinieversneller. Alle voorlopige testresultaten wijzen in eenzelfde richting: de identiteit van onze samenleving raakt door de versneller steeds sneller op drift. Een satire, geschreven samen met Tom Zwitser.
Wat is een identiteit waard in een tijd waarin alles los is komen te staan? Wat is de identiteit van een natie waard wanneer opinieversnellers er de handen naar uitsteken? Niet veel. Zoals menig Europees land is ook Nederland op zoek naar een identiteit. In opdracht van het kabinet formuleerde de WRR (Wetenschappelijke Raad Regeringsbeleid) de Nederlandse identiteit. Volgens de WRR – en het kabinet – ligt de Nederlandse identiteit besloten in de kernwaarden van de rechtsstaat, namelijk vrijheid, respect en tolerantie. En wee degene die hier vraagtekens bij plaatst.
Dat ondervond het ondertussen ter ziele gegane Nederlandse opinieblad Opinio. Dit blad waagde het een pastiche van een toespraak van premier Balkenende te plaatsen met daarin een boodschap die de premier volgens Opinio nooit zegt, maar wel zou moeten uitspreken. Namelijk de boodschap dat het christendom fundamenteel verschilt van de islam en dat dit gevolgen heeft voor het debat over de Nederlandse identiteit. Premier Balkenende was not amused over de satire en spande een rechtszaak aan tegen het blad die hij prompt verloor. De rechtszaak laat de kortsluiting zien tussen twee werelden. Namelijk de wereld van de opinieversnellers en die van de pastiche.
Opinieversneller
Na zo'n 80 jaar van nadenken en na zo'n 40 jaar van experimenteren kunnen we eindelijk zeggen dat de grote opinieversneller af is en volop in gebruik genomen is. In een grote ring van satellieten rond de aarde kunnen nu opinies worden versneld tot de opinie in zijn kleinste deeltje zichtbaar wordt. De motoren van deze versneller zijn de talloze satellieten die rond de aarde zweven. Opinieleiders hebben grote verwachtingen, maar sommige geleerden hebben er hun twijfels bij.
Onder het motto 'Geen leugen zo snel of we versnellen hem nog wel', werd de opinieversneller afgelopen week officieel geopend. Delen van de versneller waren al veel langer in gebruik, maar de afrondende fase werd afgelopen week afgesloten. Men verwacht dat men binnenkort opinies tot voorbij de snelheid van het licht kan brengen. Het zou de grootst denkbare snelheid zijn die er in het heelal bereikt kan worden en de opinie is daarmee de benaming 'lopend vuurtje' ook behoorlijk ontgroeid. Dan wordt echt duidelijk uit wat voor substantie opinies eigenlijk bestaan. Voor de meeste opinieleiders blijft dat namelijk nog steeds gissen. Er zijn verschillende theorieën over opgesteld, maar die stellen wetenschappelijk eigenlijk niets voor en zijn geen van allen houdbaar. Alhoewel men verwacht dat men snel duidelijkheid krijgt over de substantie van opinies, is het tegelijk een van de problemen die de opinieversneller met zich mee brengt.
Naast alle euforie zijn er namelijk ook enkele geleerden die waarschuwen dat deze publieke opinieversneller niet alleen opinies versnelt, maar dat ze alles versnelt en zo een zwart gat creëert waarin ons hele bestaan kan verdwijnen. Niet alleen vanwege de alles overtreffende snelheden die bereikt kunnen worden, maar vooral vanwege de gigantische overschatting van de opinie. Er zijn zelfs geleerden die stellen dat opinies an sich louter vernietigend kunnen werken.
In het verweer daarop is een staatscampagne ontstaan om de burger de juiste opinies bij te brengen. Impliciet erkent men weliswaar dat opinies ook negatief kunnen uitwerken, maar benadrukt men de verantwoordelijkheid van de politiek om 'de burger' te doordringen van "democratische waarden en verantwoordelijkheden die het fundament vormen van de samenleving". Daarom wordt er een handvest opgesteld waarin komt te staan dat opinievorming het belangrijkste fundament van de samenleving is.
Kritiek
Afgelopen woensdag antwoordde een geleerde daarop dat hij juist bang is voor de gevolgen van deze scheiding tussen opinie en samenleving: wanneer opinies als basis van de samenleving worden beschouwd en daarvoor een dienovereenkomstig experiment als de opinieversneller wordt opgestart, zal tijdens het experiment juist de samenleving vernietigd worden. Hij formuleerde de verwachting dat de opinieversneller uiteindelijk een samenlevingsversneller zal zijn. Men wil met de opinieversneller zogenaamd de structuren van de samenleving bestuderen, maar zodra men ertoe in staat zal zijn, is de samenleving zelf al verdwenen in de malle molen van de publieke opinie.
Hij onderbouwde zijn betoog met de resultaten die de publieke opinie de afgelopen 80 jaar tot nu toe heeft behaald: daarin heeft zij bepaalde zaken met vernietigend resultaat versneld. Bijvoorbeeld de kunsten. Zodra het principe van 'kunst om de kunst' tijdens het Interbellum gemeengoed werd in de kunstwereld, bleken de vernieuwingen zich op te stapelen. De eerste resultaten hiervan waren verbluffend, maar op een gegeven moment ging de kunstwereld zozeer om de vernieuwingen draaien, dat de kunst volledig leeg werd. Alle kunst was eruit gecentrifugeerd en de versnelling van vernieuwingen bleef als enige over. Nu heet alles kunst zolang het kunstje nog nooit eerder vertoond is. Maar wat er precies vertoond wordt, dat weet niemand meer.
Maar niet alleen de kunst, ook de cultuur staat aan deze centrifugale krachten van de versneller bloot: na de oorlog werd men in een steeds sneller tempo overweldigd door nieuwe en andere culturen dat alle eigenlijk cultuur is verdwenen uit ons dagelijks leven. Cultuur kan alleen nog de vorm van opinies aannemen – waarvan de substantie nog steeds betwijfeld wordt – maar staat niet meer in direct verband met ons dagelijkse leven.
De opinieversneller is dus een soort mechanisme dat voortdurend meningen vernieuwen moet. Het gaat niet om de inhoud van de meningen, maar het gaat erom dat ze in een steeds sneller tempo vervangen worden. Mensen hebben dus ook geen blijvende principes meer, maar krijgen de nieuwe inzichten van bovenaf aangeleverd. Voortschrijdend inzicht wordt een voorthollend inzicht en een voorthollend inzicht, wordt uiteindelijk een inzicht dat struikelt over andere inzichten. Niemand wil nog inzichten en niemand wil ergens nog een mening over hebben, laat staan principes. Einde samenleving.
De geleerde stelde openlijk de claims van de opinieleiders aan de kaak dat de opinievorming de samenleving van belangrijke inzichten voorziet. "Waarom" zei hij simpel, "zouden opinies belangrijke inzichten aanleveren, als er volgens hen ook verkeerde opinies bestaan? Als opinies inzichten aanleveren, waarom doen opinieleiders dan zoveel moeite om ons alleen in de volgens hen juiste opinies te doen geloven? Zij doen ons geloven dat er ook 'verkeerde opinies' bestaan, maar ik vermoed dat opinies veel eerder tegen de gebruikelijke inzichten zijn gekant. De samenleving mag zelf blijkbaar geen inzichten koesteren of krijgen, maar moet voortdurend de juiste meningen aangeleverd krijgen en aanhangen.”
Volgens deze geleerde is een samenleving die structuren heeft er bij gebaat dat mensen naar principes en inzichten leven en niet juist zo worden afgestompt dat ze geen principes en inzichten meer willen hebben. Mechanismen als opinieversnellers ontdekken dus niet de structuren van samenlevingen, maar vernietigen die juist. En, zei hij, “dat vernietigen begint al door te bewerend dat de democratische waarden en verantwoordelijkheden het fundament van de samenleving vormen.”
Plamuurmes
Alle zaken die sinds het begin van de mensheid vastliggen, zoals bijvoorbeeld moederschap, vaderschap, solidariteit en het leven van alledag, worden nu zelf door de opinie van de dag voorafgegaan. Moederschap is dan niet alleen iedere dag weer wat anders, maar is vooral iedere dag ietsje minder van wat ze de dag ervoor was. Ze wordt door de juiste opinies zogenaamd bevrijd uit verstikkende structuren – i.c. die van het vaderschap. Dit vaderschap is helemaal de weg kwijt en is al jaren helemaal niets meer. De opinieversneller gooit bij elke versnelling steeds meer 'samenleving' over boord. En pas als het weg is, hoor je mensen zeggen dat dat best erg is, maar ja, dat is dan hun mening. En die zullen ze in korte tijd ook wel weer ingeruild hebben.
Dit schrikt natuurlijk af. De opinieversneller doet weliswaar goed werk, maar de politiek – of liever gezegd: het volk is nog niet zover. Damesromannetjes en pretparken drijven niet op losse deeltjes, maar op samengeklonterde emoties en verwachtingen. Een versnelde leugen kan nog zo snel zijn, een politicus zal het toch bij de langzame leugentjes moeten houden.
Waar geen opinies meer zijn, of waar ze niet meer durven worden uitgesproken, ontstaat er een ander circuit: het zwarte circuit van de pastiche. Een mooi voorbeeld klonk er tijdens de Troonrede van Koningin Beatrix tijdens Prinsjesdag in Den Haag, het moment waarop de Nederlandse kabinetsplannen voor het komende jaar worden gepresenteerd. Op de Derde dinsdag in september, klonk de mooiste pastiche sinds tijden – mooier dan de pastiche in Opinio – uit de mond van de Nederlandse vorstin: “Kracht ontleent ons land aan de democratische rechtsstaat die burgers bescherming en houvast biedt. Gelijkwaardigheid, vrijheid, solidariteit, democratie en de principes van de rechtsstaat verdedigen wij in binnen- en buitenland. Samen dragen wij daar verantwoordelijkheid voor. De regering verleent steun aan de oprichting van een Huis van de Democratie en Rechtsstaat. Er komt een code voor 'goed besturen', waarin helder staat wat burgers van overheden kunnen verwachten. Verder zal een staatscommissie ingesteld worden die onder meer zal bezien welke mogelijkheden er zijn om de Grondwet beter toegankelijk te maken. Er komt een Handvest verantwoordelijk burgerschap. Alle inwoners van ons land dienen doordrongen te blijven van de democratische waarden en verantwoordelijkheden die het fundament vormen van de Nederlandse samenleving.”
Met een plamuurmes schraapte de Koningin wat resten uit de vaderlandse parlementaire en journalistieke geschiedenis om daar kracht aan te ontlenen. Alles is zó duidelijk dat er een code moet komen, een Handvest, een staatscommissie, een “Huis van de Democratie en Rechtsstaat” (let op de hoofdletters), etc. Vermengd met de pasticheresten van Opinio diste de vorstin dit op aan het Nederlandse volk.
Welk volk? De opinieversneller doet zijn werk grondig. Want is er wel een Belgisch volk? Een Brits volk? Of zelfs maar een Nederlands volk? De identieke deeltjes identiteit vliegen wereldwijd rond. Zelfs in het buitenland moeten volgens de Koningin onze militairen deze deeltjes ‘beschermen’. Of liever gezegd: de opinieversneller moet beschermd worden. Tegen oververhitting en het doorsmelten van onderdelen. En tegen Afghaanse zandkorrels in de raderen. Want zand, daar kan een opinieversneller niet tegen. En afwijkende meningen. En pastiches. Eigenlijk kan een opinieversneller nergens tegen. Daarom slingert ze alles maar in de rondte. Tot er een identiteit uit tevoorschijn komt. Want rondtollende identiteiten; daar heeft onze tijd behoefte aan.
Wat is een identiteit waard in een tijd waarin alles los is komen te staan? Wat is de identiteit van een natie waard wanneer opinieversnellers er de handen naar uitsteken? Niet veel. Zoals menig Europees land is ook Nederland op zoek naar een identiteit. In opdracht van het kabinet formuleerde de WRR (Wetenschappelijke Raad Regeringsbeleid) de Nederlandse identiteit. Volgens de WRR – en het kabinet – ligt de Nederlandse identiteit besloten in de kernwaarden van de rechtsstaat, namelijk vrijheid, respect en tolerantie. En wee degene die hier vraagtekens bij plaatst.
Dat ondervond het ondertussen ter ziele gegane Nederlandse opinieblad Opinio. Dit blad waagde het een pastiche van een toespraak van premier Balkenende te plaatsen met daarin een boodschap die de premier volgens Opinio nooit zegt, maar wel zou moeten uitspreken. Namelijk de boodschap dat het christendom fundamenteel verschilt van de islam en dat dit gevolgen heeft voor het debat over de Nederlandse identiteit. Premier Balkenende was not amused over de satire en spande een rechtszaak aan tegen het blad die hij prompt verloor. De rechtszaak laat de kortsluiting zien tussen twee werelden. Namelijk de wereld van de opinieversnellers en die van de pastiche.
Opinieversneller
Na zo'n 80 jaar van nadenken en na zo'n 40 jaar van experimenteren kunnen we eindelijk zeggen dat de grote opinieversneller af is en volop in gebruik genomen is. In een grote ring van satellieten rond de aarde kunnen nu opinies worden versneld tot de opinie in zijn kleinste deeltje zichtbaar wordt. De motoren van deze versneller zijn de talloze satellieten die rond de aarde zweven. Opinieleiders hebben grote verwachtingen, maar sommige geleerden hebben er hun twijfels bij.
Onder het motto 'Geen leugen zo snel of we versnellen hem nog wel', werd de opinieversneller afgelopen week officieel geopend. Delen van de versneller waren al veel langer in gebruik, maar de afrondende fase werd afgelopen week afgesloten. Men verwacht dat men binnenkort opinies tot voorbij de snelheid van het licht kan brengen. Het zou de grootst denkbare snelheid zijn die er in het heelal bereikt kan worden en de opinie is daarmee de benaming 'lopend vuurtje' ook behoorlijk ontgroeid. Dan wordt echt duidelijk uit wat voor substantie opinies eigenlijk bestaan. Voor de meeste opinieleiders blijft dat namelijk nog steeds gissen. Er zijn verschillende theorieën over opgesteld, maar die stellen wetenschappelijk eigenlijk niets voor en zijn geen van allen houdbaar. Alhoewel men verwacht dat men snel duidelijkheid krijgt over de substantie van opinies, is het tegelijk een van de problemen die de opinieversneller met zich mee brengt.
Naast alle euforie zijn er namelijk ook enkele geleerden die waarschuwen dat deze publieke opinieversneller niet alleen opinies versnelt, maar dat ze alles versnelt en zo een zwart gat creëert waarin ons hele bestaan kan verdwijnen. Niet alleen vanwege de alles overtreffende snelheden die bereikt kunnen worden, maar vooral vanwege de gigantische overschatting van de opinie. Er zijn zelfs geleerden die stellen dat opinies an sich louter vernietigend kunnen werken.
In het verweer daarop is een staatscampagne ontstaan om de burger de juiste opinies bij te brengen. Impliciet erkent men weliswaar dat opinies ook negatief kunnen uitwerken, maar benadrukt men de verantwoordelijkheid van de politiek om 'de burger' te doordringen van "democratische waarden en verantwoordelijkheden die het fundament vormen van de samenleving". Daarom wordt er een handvest opgesteld waarin komt te staan dat opinievorming het belangrijkste fundament van de samenleving is.
Kritiek
Afgelopen woensdag antwoordde een geleerde daarop dat hij juist bang is voor de gevolgen van deze scheiding tussen opinie en samenleving: wanneer opinies als basis van de samenleving worden beschouwd en daarvoor een dienovereenkomstig experiment als de opinieversneller wordt opgestart, zal tijdens het experiment juist de samenleving vernietigd worden. Hij formuleerde de verwachting dat de opinieversneller uiteindelijk een samenlevingsversneller zal zijn. Men wil met de opinieversneller zogenaamd de structuren van de samenleving bestuderen, maar zodra men ertoe in staat zal zijn, is de samenleving zelf al verdwenen in de malle molen van de publieke opinie.
Hij onderbouwde zijn betoog met de resultaten die de publieke opinie de afgelopen 80 jaar tot nu toe heeft behaald: daarin heeft zij bepaalde zaken met vernietigend resultaat versneld. Bijvoorbeeld de kunsten. Zodra het principe van 'kunst om de kunst' tijdens het Interbellum gemeengoed werd in de kunstwereld, bleken de vernieuwingen zich op te stapelen. De eerste resultaten hiervan waren verbluffend, maar op een gegeven moment ging de kunstwereld zozeer om de vernieuwingen draaien, dat de kunst volledig leeg werd. Alle kunst was eruit gecentrifugeerd en de versnelling van vernieuwingen bleef als enige over. Nu heet alles kunst zolang het kunstje nog nooit eerder vertoond is. Maar wat er precies vertoond wordt, dat weet niemand meer.
Maar niet alleen de kunst, ook de cultuur staat aan deze centrifugale krachten van de versneller bloot: na de oorlog werd men in een steeds sneller tempo overweldigd door nieuwe en andere culturen dat alle eigenlijk cultuur is verdwenen uit ons dagelijks leven. Cultuur kan alleen nog de vorm van opinies aannemen – waarvan de substantie nog steeds betwijfeld wordt – maar staat niet meer in direct verband met ons dagelijkse leven.
De opinieversneller is dus een soort mechanisme dat voortdurend meningen vernieuwen moet. Het gaat niet om de inhoud van de meningen, maar het gaat erom dat ze in een steeds sneller tempo vervangen worden. Mensen hebben dus ook geen blijvende principes meer, maar krijgen de nieuwe inzichten van bovenaf aangeleverd. Voortschrijdend inzicht wordt een voorthollend inzicht en een voorthollend inzicht, wordt uiteindelijk een inzicht dat struikelt over andere inzichten. Niemand wil nog inzichten en niemand wil ergens nog een mening over hebben, laat staan principes. Einde samenleving.
De geleerde stelde openlijk de claims van de opinieleiders aan de kaak dat de opinievorming de samenleving van belangrijke inzichten voorziet. "Waarom" zei hij simpel, "zouden opinies belangrijke inzichten aanleveren, als er volgens hen ook verkeerde opinies bestaan? Als opinies inzichten aanleveren, waarom doen opinieleiders dan zoveel moeite om ons alleen in de volgens hen juiste opinies te doen geloven? Zij doen ons geloven dat er ook 'verkeerde opinies' bestaan, maar ik vermoed dat opinies veel eerder tegen de gebruikelijke inzichten zijn gekant. De samenleving mag zelf blijkbaar geen inzichten koesteren of krijgen, maar moet voortdurend de juiste meningen aangeleverd krijgen en aanhangen.”
Volgens deze geleerde is een samenleving die structuren heeft er bij gebaat dat mensen naar principes en inzichten leven en niet juist zo worden afgestompt dat ze geen principes en inzichten meer willen hebben. Mechanismen als opinieversnellers ontdekken dus niet de structuren van samenlevingen, maar vernietigen die juist. En, zei hij, “dat vernietigen begint al door te bewerend dat de democratische waarden en verantwoordelijkheden het fundament van de samenleving vormen.”
Plamuurmes
Alle zaken die sinds het begin van de mensheid vastliggen, zoals bijvoorbeeld moederschap, vaderschap, solidariteit en het leven van alledag, worden nu zelf door de opinie van de dag voorafgegaan. Moederschap is dan niet alleen iedere dag weer wat anders, maar is vooral iedere dag ietsje minder van wat ze de dag ervoor was. Ze wordt door de juiste opinies zogenaamd bevrijd uit verstikkende structuren – i.c. die van het vaderschap. Dit vaderschap is helemaal de weg kwijt en is al jaren helemaal niets meer. De opinieversneller gooit bij elke versnelling steeds meer 'samenleving' over boord. En pas als het weg is, hoor je mensen zeggen dat dat best erg is, maar ja, dat is dan hun mening. En die zullen ze in korte tijd ook wel weer ingeruild hebben.
Dit schrikt natuurlijk af. De opinieversneller doet weliswaar goed werk, maar de politiek – of liever gezegd: het volk is nog niet zover. Damesromannetjes en pretparken drijven niet op losse deeltjes, maar op samengeklonterde emoties en verwachtingen. Een versnelde leugen kan nog zo snel zijn, een politicus zal het toch bij de langzame leugentjes moeten houden.
Waar geen opinies meer zijn, of waar ze niet meer durven worden uitgesproken, ontstaat er een ander circuit: het zwarte circuit van de pastiche. Een mooi voorbeeld klonk er tijdens de Troonrede van Koningin Beatrix tijdens Prinsjesdag in Den Haag, het moment waarop de Nederlandse kabinetsplannen voor het komende jaar worden gepresenteerd. Op de Derde dinsdag in september, klonk de mooiste pastiche sinds tijden – mooier dan de pastiche in Opinio – uit de mond van de Nederlandse vorstin: “Kracht ontleent ons land aan de democratische rechtsstaat die burgers bescherming en houvast biedt. Gelijkwaardigheid, vrijheid, solidariteit, democratie en de principes van de rechtsstaat verdedigen wij in binnen- en buitenland. Samen dragen wij daar verantwoordelijkheid voor. De regering verleent steun aan de oprichting van een Huis van de Democratie en Rechtsstaat. Er komt een code voor 'goed besturen', waarin helder staat wat burgers van overheden kunnen verwachten. Verder zal een staatscommissie ingesteld worden die onder meer zal bezien welke mogelijkheden er zijn om de Grondwet beter toegankelijk te maken. Er komt een Handvest verantwoordelijk burgerschap. Alle inwoners van ons land dienen doordrongen te blijven van de democratische waarden en verantwoordelijkheden die het fundament vormen van de Nederlandse samenleving.”
Met een plamuurmes schraapte de Koningin wat resten uit de vaderlandse parlementaire en journalistieke geschiedenis om daar kracht aan te ontlenen. Alles is zó duidelijk dat er een code moet komen, een Handvest, een staatscommissie, een “Huis van de Democratie en Rechtsstaat” (let op de hoofdletters), etc. Vermengd met de pasticheresten van Opinio diste de vorstin dit op aan het Nederlandse volk.
Welk volk? De opinieversneller doet zijn werk grondig. Want is er wel een Belgisch volk? Een Brits volk? Of zelfs maar een Nederlands volk? De identieke deeltjes identiteit vliegen wereldwijd rond. Zelfs in het buitenland moeten volgens de Koningin onze militairen deze deeltjes ‘beschermen’. Of liever gezegd: de opinieversneller moet beschermd worden. Tegen oververhitting en het doorsmelten van onderdelen. En tegen Afghaanse zandkorrels in de raderen. Want zand, daar kan een opinieversneller niet tegen. En afwijkende meningen. En pastiches. Eigenlijk kan een opinieversneller nergens tegen. Daarom slingert ze alles maar in de rondte. Tot er een identiteit uit tevoorschijn komt. Want rondtollende identiteiten; daar heeft onze tijd behoefte aan.
Lees verder...
Abonneren op:
Posts (Atom)