Na de val komt het zuur

Het kabinet Balkenende-II is gevallen. De partij zonder principes D66 heeft er opeens een gevonden: door de kwestie-Ayaan om te toveren tot kwestie-Verdonk. Maar ook zonder D66 is de bananenrepubliek in aantocht.

Opvallend vaak werd er na de val van het kabinet gesproken over de al dan niet werkende strategieën van met name coalitiegenoot D66. Waren ze nu wel of niet gelukt? Er werd melding gemaakt van de strategie van CDA en VVD om de D66-ministers uit te roken. En er zou een strategie kunnen zijn om Verdonk vast te houden om zo te voorkomen dat ze, eenmaal buiten het kabinet gekomen, over zou stappen naar Pastors/Eerdmans.

Tussen alle strategieën door bleek er ook nog een principieel punt te liggen: het optreden van minister Verdonk inzake de nationaliteitskwestie van Ayaan Hirsi Ali. De gespeelde verontwaardiging over dit optreden zou één van de overheersende sentimenten zijn tijdens de afgelopen dagen. Hoe kan een minister een burger zo onder druk zetten om een verklaring te ondertekenen, om zo haar eigen fouten te negeren en/of te verdoezelen? En hoe kon het kabinet deze minister zo de hand boven het hoofd houden? En voor je het weet komt het verwijt van machtspolitiek aan het CDA weer om de hoek kijken.

Andere sentimenten zouden ook een rol spelen. Was de kwestie rond de nationaliteit van Ayaan plaats tijdens de campagne voor het VVD-lijsttrekkerschap, de kwestie van gisteren vond plaats vlak na die van D66. Je moet er maar op komen. Laten we hopen dat er weinig tot niets van waar is. Wanneer de vaderlandse politiek overheerst wordt door onuitgesproken strategieën en dito sentimenten zouden we wel eens kunnen leven aan de vooravond van de bananenrepubliek.

Dat de bananenrepubliek dichter bij is dan we denken illustreert het geval Ayaan. Pro forma zou dit het overheersende motief zijn voor zowel de motie van afkeuring van Femke Halsema, die werd gesteund door PvdA, SP, ChristenUnie, SGP en D66. Het volgens de genoemde partijen laakbare optreden van minister Verdonk zou een voortzetting van dit kabinet ongeloofwaardig en dus onmogelijk maken. Dezelfde kwestie zou dus de reden voor de val van het kabinet zijn. Wie dit gelooft, wil dit geloven. En een land waarin politiek en media hier massaal in mee gaan vertoont alle trekken van de zelfsturende en zelfgekozen bananenrepubliek.

Gisteravond deed D66 Commissaris van de Koningin Staal een merkwaardige uitspraak: "Hoe kan een minister (Verdonk) een burger (Hirsi Ali) zo onder druk zetten?" Gemakshalve vergat Staal de volgende vraag: hoe kon een parlement diezelfde minister die wetten uitvoerde die datzelfde parlement had opgesteld zo onder druk zetten omn zichzelf te vernederen. En hoe kon datzelfde parlement zo makkelijk de leugens van één van haar eigen leden door de vingers zien?

De kletsredenering van Ayaan dat "ze het niet zo bedoeld had" (toen niet of nu alsnog niet?), haar grijpen naar familiegetuigen (die geen geldingskracht hebben in het Nederlandse immigratierecht) en naar Somalisch recht (dat voor zover we weten niet van toepassing is in dit land), gecombineerd met de onverifieerbaarheid van enkele van haar uitlatingen en het laten staan van sommige leugens maakt van de vertoning van de afgelopen dagen een lachwekkend schouwspel. Hoe durft een roversbende van volksvertegenwoordigers een minister zo onder druk te zetten om zich te vernederen voor iemand die het sop de kool niet waard is: Ayaan?
Behoudens enkele uitzonderingen - Wilders en Nawijn - heeft het parlement ervoor gezorgd dat het overeind houden van een leugenpraktijk van zowel ministers (die van de leugens van Ayaan op de hoogte bleken te zijn) als van parlementsleden (die "meteen" al openlijk toegaven ervan op de hoogte te zijn) een kabinetscrisis waard is. Maar merkwaardig genoeg kost het niet de kop van de minister die ook het CDA en de VVD openlijk hebben vernederd. Daar zorgen de partijpolitieke scenario's aan de rechterzijde van de VVD dan wel weer voor.

De enige die bij de voortijdige val van dit kabinet garen lijkt te spinnen, is de VVD. De triomfantelijke en haast jolige houding van VVD-minister Hoogervorst sprak gisteren boekdelen. En gezien de reputatie van Gerrit Zalm - inzake het stekkers uit kabinetten trekken - zal deze laatste er ook wel meer van weten. Opmerkelijk was in ieder geval de eenparigheid tussen Rutte en Verhagen wat erop duidt dat mocht er sprake zijn van een vooropgezet spel dit buiten Rutte om is gegaan. En net zoals bij de VVD het spel buiten de partijleider omging, is het wellicht bij D66 het geval geweest. Was het niet vreemd dat toen Lousewies van der Laan de steun aan het kabinet introk, er op ongeveer hetzelfde moment werd meegedeeld dat het kabinet unaniem - dus inclusief D66 partijleider Pechtold - achter het aanblijven van Verdonk stond?

Wat moet de burger hieruit opmaken? Valt er dan nog wel iets uit op te maken? VVD en D66 hebben hun lijsttrekkercampagnes gevoerd voordat het partijprogramma is geschreven. Nieuwe partijen als Wilders, Nawijn en Eerdmans/Pastors hebben niet tot nauwelijks tijd gehad dit te doen. En wat is een programma waard? Inzake de toetreding van Turkije tot de EU heeft de VVD laten zien dat het eigen program niets waard is en dat volksvertegenwoordigers die aan deze basis voor hun verkiezing vast houden - Wilders - al ras op het liberale schavot terecht kunnen komen.

Ondertussen hebben de afgelopen jaren laten zien dat alle fundamentele waarden of zijn verkwanseld of - in het gunstigste geval - op het spel staan. Er is een politiek klimaat ontstaan waarin de grondwet en de grondrechten steeds minder iets voorstellen. Volgens een hoogleraar Staatsrecht die gisteravond op Radio 1 te horen was, is het staatsrecht zelfs "een ongeschreven en dynamisch gebeuren". Ondertussen hebben de afgelopen jaren laten zien dat de politiek nauwelijks nog hecht aan de soevereiniteit van de Nederlandse natie binnen een verenigd Europa.

Men hecht niets aan de waarde van het staatsburgerschap. Een WK-voetbal is voor velen genoeg om een Afrikaanse voetballer het te schenken. En het verdoezelen van eigen fouten is voldoende om een Somalisch-Keniaanse leugenaar haar onrechtmatig verkregen staatsburgerschap te laten behouden. Men een pennestreek is men in staat gebleken om de joods-christelijke basis van onze cultuur door te strepen (zoals bleek inzake het opstellen van de Europese preambule).

Temidden van deze langer en langer wordende lijst van onwaarachtigheden valt het kabinet Balkenende II. In een land waarin partijen als PvdA, SP en ChristenUnie laten zien dat je in de peilingen kunt groeien door òf Sinterklaas en Barmhartige Samaritaan te spelen òf door op cruciale momenten je kaken stijf op elkaar te houden is de uitkomst van elke parlementaire circus-act steeds weer een grote verrassing.

De gevolgen van de val van het kabinet laten zich dus nog raden. Wat wel vast staat is de komst van de bananenrepubliek. Waarin niets en niemand meer vast staat, behalve de macht. Een land waar het volk zich dient neer te leggen bij de ongewisse uitkomsten van duistere processen. Waar men lijsttrekkers kiest zonder program. Waar men partijen kiest die niet hechten aan het eigen program. Waar men staatsburgers kiest die geen zier geven om dit land. Waar men bestuurders kiest die niets geven om de zelfstandigheid van dit land. En waar men een kabinet laat vallen omdat een minister weigert zich te vernederen voor een parlementaire leugenzak.