Dodenherdenking 2009

Een samenleving die de dood naar de rand van haar bestaan heeft verdrongen, is een onwerkelijke samenleving. Ondanks de Heideggeriaanse wijsheid dat juist de begrensdheid van het leven door de dood dit leven zinvol maakt, is mijn ervaring precies andersom: waar de dood naar de rand is geduwd, wordt de wereld gek. Behalve voor hen die in de nabijheid van Onze-Lieve-Vrouwe de liturgie van wijn en sigaren vieren.

Maar nog steeds voelen wij ons in Nederland Anno 2009 verplicht om aan de vooravond van 5 mei, Bevrijdingsdag, op 4 mei 'onze doden' te herdenken. En ook de zogenaamde 'Dodenherdenking' van dit jaar werd in ons land wel heel bijzonder gevierd. Met dreigementen aan reeds overleden personen. Want wat is het geval? Het Algemeen Dagblad had gisterochtend op de voorpagina een foto geplaatst van de dader van Koninginnedag. Het bleek een 'verkeerde' Karst T. te zijn. Het AD had de foto van Hyves gehaald nadat SBS 6 hetzelfde had gedaan in een televisie-uitzending. Maar waar SBS nog een balkje voor de ogen had geplaatst, liet het AD zelfs dit weg. En toen bleek het een andere, een 'verkeerde' Karst T. te zijn die men had geplaatst. Zelfs geen familie. Een verkeerde, ondanks - naar zeggen van het AD - de getuigenverklaringen van vier bekenden van Karst T. die hadden verklaard dat dit de juiste Karst T. was.

En nu komt het: de 'verkeerde' Karst T. kreeg meteen talloze dreigementen, haat- en dreigmails toegezonden. Dreigmails aan iemand die al dood is - je vraagt je af: hoe slim zijn al die dreigende Nederlanders?

Maar goed: dit plaatst het fenomeen Dodenherdenking in een ander perspectief. Doden hoef je niet alleen te herdenken (zeven minus één); je kunt ze ook bedreigen. Waarmee? Met mails en met haat.

Is dit surreëel? Niet minder surreëel dan de dag na Dodenherdenking een popfestival organiseren waarmee alle vrijheden anno 2009 worden gevierd en dit direct koppelen aan WO II en Anne Frank en de hele rataplan.

Eén van die vrijheden die met popfestivals worden 'gevierd', is het ongeremd haat spuien op Internet. Een andere vrijheid is het plaatsen van foto's van onschuldige personen op de voorpagina van kranten en ze presenteren als meervoudige moordenaars. En de vrijheid om de doden te haten. En natuurlijk de vrijheid van het AD om de 'verkeerde' Karst T. af te schepen met een bosje bloemen en een paar honderd Euro schadevergoeding (dit laatste is natuurlijk giswerk).

Een ander surreëel moment beleefden afgelopen zondag enkele Apeldoornse kerken. Diverse kerkdiensten werden verstoord door Duitse sekteleden die de kerken ervan beschuldigden schuldig te zijn aan de moord op Koninginnedag. Omdat ze 'net als Lot bij Sodom bleven wonen'. Nu werd Lot later in het Nieuwe Testament een rechtvaardige genoemd, maar sekteleden zijn blijkbaar niet zo Bijbelvast. Zelfs de dode Lot wordt gehaat en dreigementen vliegen in het rond.

Een laatste surreëel moment beleefde ik gisteren in Antwerpen. Ik zat in het Hilton Hotel te eten, samen met mijn vrienden dr. Pieter Huys en Tom Zwitser. Zo rond het moment van herdenken begon een bejaarde vrouw te raaskallen. Ze was waarschijnlijk dronken. Door enkele personeelsleden werd ze 'begeleid' naar meer gepaste oorden. En we kregen een excuus. "Waarvoor?", vroeg ik, want wij hadden geen last van haar gehad, "zolang het personeel maar niet schreeuwt, valt het nog wel mee". De Nederlandse stagiaire keek me niet begrijpend aan en liep weg. Niet de vrouw was onwerkelijk, wel onze Nederlandse stagiaire. Na de maaltijd stonden we op en staken een sigaar op: een Justus van Maurik.

Onder de voet van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal vroeg ik me af: waarom herdenken we de doden? Doden herdenken doe je in de kerk door een Heilige Mis op te dragen. De dood zelf herdenk je niet - de dood is niet te denken, laat staan te herdenken. Je kunt wel doden herdenken die in werkelijkheid nog leven. Zelfs na het sterven. En ook het sterven is te gedenken. Hierdoor zijn we in staat ons leven zo te leven dat het zelfs voor onze kinderen tot een gedenkwaardig leven wordt.

De liturgie van de oude wereld loopt niet synchroon met die van de nieuwe wereld. Voor mij vielen gisteren het gedenken van het sterven en het vieren van de vrijheid samen in het drinken van een glas wijn met vrienden, in het oudchristelijk 'tolereren' van een raaskallende oude vrouw en in een goede sigaar achteraf. In het moment dat de rook van Justus van Maurik omhoog slingerde langs de spits van de Onze-Lieve-Vrouwe.