donderdag 20 oktober 2005

NEDERLAND GEEFT STEEDS MINDER TE DENKEN

Niet geheel onverwacht is er toch een abrupte wending gekomen in het verhaal rond de Edmund Burke Stichting. Deze denktank ter verspreiding van conservatisme in Nederland, heeft zichzelf grondig "gereorganiseerd" [1]. Zo grondig dat er voor de directeur Bart Jan Spruyt geen bezoldigde plek meer is. De Stichting wordt in twee delen gesplitst: een zogenaamde vrije-markt-denktank en een deel dat zich nog uitsluitend wil richten op datgene waar de stichting voor was opgericht: het doordenken en verspreiden van conservatief gedachtegoed.

Het lucratieve “vrije-markt”-deel van de stichting gaat zelfstandig verder met het geld en de vaste medewerkers Eline van den Broek en Sander Boon, en het “conservatieve deel” zal het zonder geld en mankracht moeten doen, maar met de inzet van de (overgebleven) stichtingsleden prof. Andreas Kinneging, Bart Jan Spruyt en Michiel Visser. In geld uitgedrukt, geeft ons land dus niet zoveel om denkwerk. Vrije markt en barmhartigheid doen het in klassiek, orthodox en conservatief Nederland blijkbaar beter dan het denken over zogenaamde fundamentele zaken. Voor denken is er geen geld in – nog steeds – één van de rijkste landen van Europa, en daarmee van de wereld. En daarmee dreigen we steeds verder af te glijden naar een land van onbezoldigde zondagsdenkers. Een cultuur die alleen nog geeft om barmhartigheid en geld verdienen, hoeft niet te vrezen voor islamisering; zo'n cultuur is bezig zichzelf te islamiseren.

Waar hebben we dat eerder gezien? Was het niet enkele jaren geleden rond het conflict dat afspeelde op de Evangelische Hogeschool? Toenmalig directeur dr. M. Oudkerk wilde toen – conform de oorspronkelijke doelstellingen – een christelijke universiteit oprichten. Hij zal wel gedacht hebben: “Nu moeten we het proberen, voor het te laat is.” Zijn pioniersinsteek bij de gedachten van F. de Graaff, werd niet getolereerd. Oudkerk zag dat er, vanwege de diepe crisis waarin onze cultuur zich bevond, meer nodig was dan een horde evangelisch correcte journalisten, verpleegkundigen en basisschoolonderwijzers. Er was een Universitas nodig die niet simpelweg het spoor vervolgde van onze voorouders, maar een Universitas die opnieuw en fundamenteel de verworteling en cultuur en werkelijkheid na wilde streven. Dat hierbij “fouten” konden optreden, en ook zouden optreden, kon iedereen nagaan. Iedereen behalve de toenmalige orthodoxe kliek. De angst en het pragmatisme van christelijk Nederland hebben deze reddingspoging om zeep geholpen en “christelijk Nederland” nadien opgezadeld met wat inferieure vervangings-instituutjes en “denktankjes” als CHE, ICE, EH, etc. etc.

De produktie van praktische nitwits ten bate van huis-, tuin- en keukenchristenen zal ons straks opbreken. De Amerikaanse Rooms-katholieke traditioneel-conservatief Claes G. Ryn waarschuwt in zijn boek America the Virtuous zijn conservatieve landgenoten ervoor niet geheel en al te leunen op het grassroots-conservatisme. De massa (de zogenaamde “grassroots”) blijft weliswaar langer behoudend en traditioneel dan de zogenaamde elite, maar zonder instituties als universiteiten zullen ook deze “grassroots-conservatives” op den duur verschieten van kleur. Wat voor de Verenigde Staten geldt, geldt in meerdere mate voor ons land. Niet alleen ontberen wij de instituties als universiteiten, ook ontberen we de “grassroots” van patriottisme en civil religion, en dan vallen nu ook nog onze kleine, vervangende instellingen (deels) weg. Wie zou er niet wenen? zou wijlen dr. G. Puchinger gezegd hebben.

Nu krijgt dus ook het conservatisme in ons land een flinke tik. We hebben op deze plek verschillende malen aandacht gevraagd voor de ontwikkelingen rond deze conservatieve denktank in het bijzonder en de ontwikkelingen rond het conservatisme in Nederland in het algemeen [2]. Naar aanleiding van onze publicaties is er veelvuldig contact geweest tussen medewerkers van Open Orthodoxie en Bart Jan Spruyt. In deze gesprekken overheerste altijd de sympatisch-kritische toon: ongezouten kritiek met een amicale toonzetting.

Het is echter een merkwaardige gewaarwording als plotsklaps aan zoveel van je uitgesproken kritiekpunten wordt beantwoord door dergelijke radicale besluiten als van de Burke Stichting. Zeker als zulke besluiten resulteren in maatregelen die voor de direct betrokkenen wel eens pijnlijk zouden kunnen zijn. De zaak van het conservatisme staat er nu zeker niet beter voor dan drie jaar geleden. Spruyt: "Ik dacht dat het 5 voor 12 was (…) Het is echter kwart over één." Volgens Spruyt is er op dit ogenblik meer nodig dan politieke actie en public policy: "Alleen een wezenlijke heroriëntatie op het conservatisme kan mijns inziens een keer ten goede brengen."

Het kon niet anders - zo proeven we uit zijn woorden, maar ook de ogenschijnlijke onafwendbare beslissingen vragen een zekere mate van moed. Zeker in een cultuur als die van ons waar hete kastanjes altijd uit het vuur worden gehaald door opvolgers of externe instanties. Daarom feliciteren wij de direct betrokkenen bij deze stichting voor hun inzichten die door schade en schande zijn aangereikt. In Nederland is de zaak van het conservatisme meer dan ooit actueel en urgent. Waar een partij als het CDA steeds verder wegglijdt en de christendom steeds meer inertie gaat vertonen [3], zaten we niet te wachten op een uitgeklede conservatieve denktank.

De malaise is nog lang niet voorbij. Ze zal alleen maar erger worden. De dag na het bericht omtrent de Burke Stichting was er het bericht te lezen over het afslanken en “reorganiseren” van het Instituut voor Christelijke Cultuurethiek. Ook daar moeten twee van de drie vaste krachten het veld ruimen, vooral vanwege financiële redenen [4].

Als we dit plaatsen naast de opheffing van de twee leerstoelen van de Reformatorische Wijsbegeerte in Groningen en in Utrecht, en ons tegelijkertijd blijven verbazen over de nietszeggendheid van de andere “vergelijkbare” klassieke gremia en kanalen, kunnen we zo langzamerhand wel stellen dat het niet goed gaat met het denken in klassiek, christelijk en conservatief Nederland. Toch is het verschil tussen de Burke Stichting en de andere instellingen opmerkelijk: de Burke Stichting komt zelf tot de conclusie dat haar eigen opzet een obstakel is om de Res Publica – de zaak van het algemeen – te dienen. De anderen worden uitsluitend door de externe partijen, factoren en interim managers gemarginaliseerd. Hun geloof in hun eigen zaakjes doet hen van het ene zinkende schuitje overspringen naar het andere – nog niet gezonken – schuitje. De Burke Stichting ziet geen alternatief buiten haarzelf, maar zag zichzelf als een probleem en koos voor een transformatie van zichzelf door in haar eigen vlees te snijden.

Dit is niet alleen on-Nederlands, het is Oudhollands gedrag. Zoals wij elders al eens eerder stelden: “Bart Jan Spruyt spreekt wel als een neoconservatief, hij handelt er God zij dank niet naar.” En het is te hopen dat hij in het goede gezelschap van Kinneging en Visser zijn uiteindelijke roeping beter mag leren verstaan. Ten dienste van Sions Vorst en volk, van zijn gezin en van zichzelf. Want voor een echte conservatief sluit het ene het andere niet uit, maar juist in.

Laten we daarom hopen dat deze noodzakelijke stappen bij de Burke Stichting een positief vervolg zullen krijgen. Men is nu ook verlost van de ballast van “vrije markt” en “vlaktaks” – onderwerpen waar de gemiddelde “conservatief in wording” toch al niet erg warm voor loopt. Men zal nu wel meer moeite moeten doen om fondsen en mensen te bereiken. Maar ook hier geldt: nu zal elke Euro en elk manuur de conservatieve zaak dienen zonder door liberale en andere krachten succesvol verzwolgen te worden. We weten: het blijft een zure appel om in te bijten, maar we kunnen en mogen het niet mooier maken dan het is.

Noten

[1] Burke Stichting afgeslankt en Burke Stichting afgeslankt verder beide in het Reformatorisch Dagblad d.d. 01/09/2005.
[2] Zie voor verdere artikelen waar de Burkestichting en/of Bart Jan Spruyt ter sprake komt: Overbodige conservatieven en hun roeping, Een gelukkige kortsluiting en Een pijnlijk afscheid van een oude wereld.
[3] Zie het artikel Zonen des donders.
[4] ICE verder in afgeslankte vorm in het Reformatorisch Dagblad d.d. 02/09/2005


Lees verder...