HET PROBLEEM AFRIKA

Het was als een verwikkeling in een duivels spel dat deze twee dingen zich tegelijkertijd voltrokken: de G-8 top en de bomaanslag op de Londendse metro. Met de grappen van Chirac over de Engelse keuken nog hangend in de optrekkende rook van Edinburg, voltrok zich in Londen wel de grootste sick joke: een aantal bommen ging af en kostte verscheidene burgers het leven, om maar te zwijgen over de talloze gewonden.

Even werd gevreesd dat het gebeuren in Londen de top in Edinburg geheel zou overschaduwen en dat er ten aanzien van het armoede-probleem niets zou veranderen. Met name de landen in Afrika zouden dan weer lang moeten wachten om weer wat lucht te krijgen. De resultaten vielen toch nog mee, al werden er flinke kanttekeningen bij gemaakt. "Een sigaar uit eigen doos", "er wordt onnodig lang gewacht" en "de norm van 0,7 % van het BNP aan ontwikkelingshulp wordt bij lange na niet gehaald" waren daar een paar van.

De algemene teneur van zowel de G-8 top, als van de demonstranten als van de media is dat de rest van de wereld verantwoordelijk is voor het "verdoemde continent" Afrika. Het bontst maakte het Reformatorisch Dagblad het door in haar hoofdredactionele commentaar te verwijzen naar de woorden van Jezus: "Verkoop al wat u bezit en geef het aan de armen." [1] Volgens deze krant moeten christenen de hand in eigen boezem steken. Wij vragen: waarom dan wel? Bij ons weten heeft Jezus Zelf deze regel nooit opgevolgd en deden zijn discipelen er ook niet aan. En was het niet Judas die zich er aan ergerde dat er in de kring rond Jezus juist zoveel geld NIET naar de armen ging?

Het vage, consequentieloze (wie verkoopt er werkelijk ALLES wat hij of zij bezit?) schuldcomplex van moderne Nederlanders zet voortdurend de toon. Armoede in Afrika zou een probleem zijn - ons probleem. Hoezo? Sinds wanneer zijn mensen niet meer zelf verantwoordelijk voor hun eigen daden en zijn het anders wel de directe verwanten die verantwoordelijk zouden zijn? Het beeld van de Afrikaan die seksueel aan kan rotzooien en een Paus die dan verantwoordelijk is voor het teveel aan kindertjes en de opmars van AIDS, versterkt het beeld van corrupte Afrikaanse staatshoofden, plunderende en bier drinkende Afrikaanse "burgers" die onderwijl hun hoop vestigen op "ons" - vertegenwoordigd op een top van de G-8.

Armoede is echter geen probleem, maar de uiting van een probleem. Een oplossing vinden is er slechts in het doortasten naar de werkelijke oorzaken van de donkerheid en het verval van een continent. Grootschalige geld- en goederenstromen zullen dit probleem alleen maar versterken. Veel moderne Afrikanen zijn ontwortelde mensen, bijeen gedreven in overbevolkte townships, achtergebleven in ontvolkte gebieden, op de vlucht gejaagd door burgeroorlog en politieke willekeur, vormen deze zaken niet het probleem, maar geven ze het werkelijke probleem aan: het ontbreken van de structuren die de Afrikaan vanouds opving in geval van ziekte, dood, oorlog en ramp.

Deze structuren zijn niet verdwenen, maar vernietigd. En waar ze nog bestaan, is men bezig ze te vernietigen. De Nederlandse zakenman Willem de Liefde, zelf woonachtig in (Zuid-)Afrika wees enige tijd geleden op het beleid van het ANC-bewind in Zuid-Afrika om het stelsel van stamhoofden en traditionele stamverbanden terug te dringen en ondergeschikt te maken aan het moderne systeem. De Liefde betreurt deze ontwikkeling. In zijn studie African tribal leadership - voor managers uit 2002 tekende hij het beeld van de stam en het stamhoofd als een krachtige, innovatieve en verantwoordelijke gemeenschap. In weerwil van de geijkte voorstellingen, observeerde De Liefde de traditionele stam als een sterke zelfredzame gemeenschap, die door tribaal leiderschap geregeerd wordt in de weg van dialoog, dienstbaarheid op basis van een breed draagvlak. [2]

De aanhangers van de maakbare samenleving en van de vooruitgangsgedachte kunnen hier niets mee. Hier niet en in Afrika niet. Er moet en zal ook in Afrika een ontwortelde massamens komen, niemand uitgezonderd. Multinationals, NGO's, UN-instanties, Islam en charismatische krachten zijn druk bezig een totaal continent uit haar verband te rukken. Poetin, Bush, Blair en de andere "wereldleiders" zullen het proces versnellen.

AIDS, oorlog en armoede zijn niet alleen een probleem: een ondankbaar voortvloeisel van koloniale politiek en postrevolutionaire politieke theorieën uit en vanuit het Westen. Genoemde zaken zijn ook redenen die dankbaar worden aangegrepen om de allerlaatste weerstand op te ruimen tegenover die machten die al zoveel vernield hebben. Niemand zal de illusie hebben dat er krachtige Afrikaanse multinationals zullen ontstaan. Vrije markt sec betekent hoe dan ook een oprollen van de laatste resten macht en de transformatie van een "dark continent" tot een continent van consumenten. Armoede is geen probleem. Het is een fantastisch voorwendsel om de werkelijke problemen uit de weg te gaan: de degradatie van de Afrikaan tot een zielige en afhankelijke bedelaar met een McJob om trots op te zijn.

Afrika zal zich niet (geheel) kunnen onttrekken aan de internationale factoren als handel, politiek en economie. Maar het veronachtzamen van de typische Afrikaanse kracht en de inzet bij haar zwakheid zullen van dit "dark continent" nu niet en nooit niet een sterk continent maken dat zelf een wezenlijke bijdrage zal kunnen leveren aan haar eigen ontwikkeling. Zoals de economen Adam Smith en Wilhelm Röpke hun vrije markt denken situeerden in een maatschappij van sterke gemeenschappen, zo zullen we ook Afrika de kans moeten geven eenzelfde bedding te creëren voor een soortgelijke ontwikkeling als voorgenoemde denkers voorstonden.

Noten

[1] Zie Reformatorisch Dagblad d.d. 11/07/05, "G-8 en armoede".
[2] Hetzelfde zien we de laatste tijd in Pakistan waar de traditionele dorpsraden de wacht is aangezegd door vonnissen van deze raden te doen vernietigen door de "officiële" rechterlijke macht in dat land. Niet een "reformatie" is hier echter aan de gang, maar een door het buitenland ondersteunde eliminatie van deze traditionele organen. Het Westerse humaniseringsprogramma zal moeten doordringen tot in alle gaten en kieren van de wereld...