PUINVOLK

De afgelopen dagen in Frankrijk laten zien dat er weinig verschil bestaat tussen niet-religieus hoog opgeleid blank puinvolk en islamitisch, werkeloos, laag opgeleid puinvolk. Want wat is het verschil tussen een stenengooiende islamiet en een stenengooiende seculier?

Voor wie de steen treft, zal het weinig uitmaken wat de stenengooier is: een verlichte seculiere sociaal-liberaal of een islamitische hangjongere. Een steen tegen je hoofd maakt veel dingen in één klap duidelijk, en met name dit: om puinvolk te zijn hoef je geen Arabier of Berber uit het Rifgebergte te zijn – een traditie van 200 jaar Verlichting, laïcisme en liberalisme voldoet ook.

De kinderen van de revolutie en de verlichting, de studenten en jongeren van Frankrijk, blijven maar protesteren. En daar blijft het niet bij. Er wordt massaal gestaakt in tal van bedrijven en daarnaast laait de onrust in de zogenaamde banlieues weer op [1].

De beelden van de rellen die vorig jaar vele Franse banlieues in brand zetten, staan menigeen nog scherp op net netvlies staan, De gelijkenis tussen het geweld van vandaag en dat van vorig jaar is opvallend. Net als toen lijkt het excessieve geweld van protesterende studenten en jongeren voort te vloeien uit een gemobiliseerde haat tegenover alles wat de mensen maar dwars zit [2].

Het verschil met de rellen eind vorig jaar is ook opmerkelijk. Waren het toen vooral de kansarme, allochtone, islamitische immigrantenjongeren uit de grauwe voorsteden van menig Franse stad die een vulkanisch onbehagen botvierden op mensen en eigendommen van anderen, nu betreft het een ander "slag volk" dat "protesteert": beter opgeleide autochtonen.

Nu lijkt de vraag: hoe het mogelijk is dat iemand die hier is geboren en zoveel heeft gekregen van zijn omgeving zo gewelddadig en ontspoord kan opereren op het intrappen van een open deur. Daarom verbaasde het me ook niet dat deze vraag niet werd gesteld de afgelopen dagen.

Waarom eigenlijk niet? Wat is onthutsender? Ongeremd gedrag van kansloze jongeren uit nauwelijks geciviliseerde streken van Noord-Afrika? Of het ongeremde gedrag van verlichte, seculiere, "liberale" jongeren met een academische bul op zak?

Mij dunkt de tweede vorm van geweld. Deze vorm van geweld is het geweld van vele toekomstige leraren, sociale wetenschappers, psychologen, juristen, politici, journalisten en "managers". Het zijn de toekomstige hoeders van moraal en democratie die de auto's verbranden die met de zuur verdiende centen van burgers zijn afbetaald. De elite van Frankrijk manifesteert zich hier als ondankbare honden.

Daarom is het zo vreemd dat bij deze rellen nauwelijks inhoudelijke parallellen worden getrokken met de rellen van vorig jaar. Want volgens de publieke opinie en de media zijn niet de studenten van seculiere, autochtone, sociaal-liberale huize een bedreiging voor de openbare orde, de vrijheid en de democratie. Die bedreiging ligt nog steeds ergens: bij het fundamentalisme, het terrorisme, de politieke islam, etc. etc. De bedrijvers van deze misdaden zijn niet westers, verlicht en seculier, maar achterlijk, islamitisch en middeleeuws.

Het is het eenvoudige liberale wereldbeeld dat de gevaren van de islam en religie erin blijft hameren, maar ondertussen de opstand in Frankrijk afdoet met "een typisch Frans fenomeen" en een onvermogen om sociaal-economische hervormingen door te voeren.

Sinds wanneer zijn Franse studenten zo wezenlijk anders dan Nederlandse studenten? Of is deze wijze van spreken slechts een manier om te zeggen dat het wel meevalt, daar in Frankrijk. Dat geweld en terreur "typisch Frans" zijn? Net zoals ze typisch Algerijns en Iraaks zijn?

Het verleden van de jaren '60, met haar studentenrevoltes, heeft geleerd dat puinvolk als in Frankrijk ook in overvloedige mate voorkwam in Italië, Duitsland, de Verenigde Staten en in Japan. Als daar de ogen eerder zijn opengegaan voor de nieuwe onafwendbare sociaal-economische inzichten, dan kunnen we wat deze landen betreft stellen: hier zit het rellende puinvolk allang op het managerspluche van politiek, cultuur en bedrijfsleven. Frankrijk hobbelt daar dus wat achteraan?

Het is niet te hopen dat er velen zijn die met verklaringen als deze tevreden zullen zijn. Het zou wel eens kunnen betekenen dat de beelden van de relschoppers in Frankrijk als spiegels of als röntgenfoto’s dienen om te zien wie onze huidige machthebbers zijn: ondankbare studenten die het rotzooi trappen hebben afgeleerd, of het nooit hoefden te doen omdat er een goed toekomstperspectief op hun weg kwam.

De islam mag dan een probleem zijn; er zijn meer problemen dat de islam alleen. Frankrijk laat ons zien dat proletarisering een fenomeen is dat niet alleen arbeiders en kanslozen treft, maar ook studenten en academici. De conservatieve econoom Wilhelm Röpke wees daar in de jaren ’40 en ’50 al op in zijn diverse geschriften. Zijn grootste angst was het ontstaan van een massacultuur van ontwortelde mensen. Immigratie speelde toen nog bijna geen enkele rol in het toenmalige debat, en dus ook niet in de waarschuwing van Röpke.

Röpke zag in zijn tijd slechts één oplossing: een economische orde die was gegrondvest in een samenleving die sterk verankerd was in cultuur, religie en sociale, natuurlijke levensverbanden. Door deze sterke verankering kon de proletarisering van het volk worden voorkomen. Alleen zo kon kapitalisme een gezonde rol vervullen, en kon een ziekmakend socialisme worden voorkomen.

De vraag is dan ook: is proletarisering en massificatie i.c. ontworteling ook niet hèt probleem van onze tijd? Ik besef dat we hiermee toch weer terecht komen op het spoor van zaken als immigratie, islam, arbeidsmobiliteit en secularisatie. Maar met deze aantekening: de genoemde zaken zijn niet zozeer de loutere oorzaken van veel actuele problemen en bedreigingen zoals terrorisme en fundamentalisme. Genoemde zaken zijn veeleer te bestempelen als de gevolgen van een cultuur van revolutie en massificatie.

Maar het zijn wel gevolgen die dit proces versterkt hebben en nog meer zullen versterken. Op zodanige wijze dat we de beelden uit Frankrijk wel degelijk serieus moeten nemen en niet moeten bagatelliseren tot een sociaal-economisch probleem. Frankrijk anno 2006 laat ons zien dat het liberale Europa nauwelijks beter is dan de zo verfoeide islam. En zolang wij niet op onze schreden terugkeren, zullen wij niet beter worden, en zij - de islamieten - ook niet.

Frankrijk anno 2006 laat de (Arabische) wereld zien dat onze machthebbers in wezen niet meer zijn dan getemd of afgekocht relschoppend, vernielend en gewelddadig puinvolk. Het laat de wereld zien dat de liberale mensvisie weinig meer is dan de optelsom van een messentrekker uit Algiers of Cassablanca en wat aangeleerde verlichte principes, met als som: een mooie baan, een leuk huis en een schotelantenne op je dak.

Noten

[1] "Totale impasse in Frankrijk - Burgemeesters waarschuwen voor oplaaiende rellen in banlieues", in Trouw d.d. 28 maart 2006.

[2] "Vandalen aan de macht", in Trouw d.d. 27 maart 2006.