De adem van de antigod

Kun je je onttrekken aan de techniek? De techniek die je lichaam uit elkaar trekt, functies vervangt, je meeneemt in een stortvloed van veranderingen, hypes en nog meer getwitter? 'Het ritme van de techniek' weergalmt op de adem van de antigod. We pluggen hem in; we vloeken en krijten de internetfora vol uit dankbaarheid door deze antigod. De ritme's maken ons wilder en wilder. Uitstappen kan niet meer, want we zijn al 'uitgestapt'. We hebben ons deels laten uitstappen door machines die aanvullen en overnemen. De machine prikkelt; wij twitteren terug.

Is het nog mogelijk je te onttrekken aan het beslag dat techniek op onze levens legt? Ook andere conservatieven stellen zich deze vraag. Eén van hen - Frank Verhoef - citeert in dit verband Michel Onfray, een moderne Franse filosoof: "Vast niet (...) want geavanceerde technologie zorgt ervoor dat terugkeer van die weg moeilijk en onwaarschijnlijk wordt. Je kunt er weerstand aan bieden, er onwillig in meegaan, en haar een tijdje links laten liggen, maar je instemming is onvermijdelijk, omdat de veranderingen in de wereld je tot een nieuw ritme verplichten." Het ritme van de techniek neemt je mee. Mediafilosoof Jos de Mul sprak al eerder over de externalisering van onze lichaamsfuncties. Lichamen veranderen niet alleen door techniek (implantaten en protheses), zaken als geheugen en denkvermogen zijn makkelijk te externaliseren en liggen door hun indringende werking en gebruikmaking ervan voor ons bevattingsvermogen in het verlengde van onze eigen lichamelijke functies.

Je aan de techniek onttrekken heeft voor moderne mensen dus iets als je losscheuren van onderdelen van jezelf. Onze verworvenheden zijn meer dan onze kinderen: het zijn onze lichaamsonderdelen geworden. Onze verlangens worden ons aangereikt via de media, en vinden vaak hun vervulling in het gebruik ervan. Geweldsspelletjes, erotische sites, harde actiefilms of juist romantische films, voortdurende muzikale omgeving via radio of een MP3-speler - elke mediale vraag creëert een behoefte aan consumentenbevrediging.

Daardoor verandert de wereld waarin we leven. De moderniteit van de toekomst bestaat niet meer uit constitutionele, publieke en maatschappelijke dimensies, debatten en stelsels; de moderniteit van de toekomst bestaat uit bedrading, machines, signalen en prikkels. Alles wat de roes van pixels en bytes verstoort, brengt verstoring teweeg in ons moreel-culturele huishouden. Dan komt eruit wat er in wordt gestort: primaire uitroepen, banaliteiten, scheldwoorden, blasfemische wartaal. Het succes van de lichaamsaanvullende machines is voor een groot deel te verklaren uit het feit dat 'de machines' (en haar bouwers) beter dan wijzelf doorhebben wat onze drijfveren zijn. Een machine neemt taken van ons over, voor ons gemak. En een mens wil graag overgenomen worden. De mens is de manager - het besturingssysteem - van zichzelf dat taken uitbesteedt, updates download en extensies en uitbreidingen aan- en afkoppelt.

Machines doen iets met onze lichamen en doen ook iets met onze emoties. En het zijn vooral de media-apparaten die - behalve seks- en plaatsvervangende schaamte-machines - ons aankoppelen aan woedemachines. Alles wat natuurlijk, geestelijk en klassiek is, maakt de media-mens woedend. Niemand kan zich nog een mannelijk lid voorstellen zonder het 'medium' condoom; iemand die zich dat (nog) wel kan voorstellen, maakt ons heel erg kwaad. Niemand kan zich een vrouwelijke baarmachine voorstellen zonder 'medium' pil. Ouderlijke opvoeders zonder 'medium' kinderdagverblijven, humor zonder medium 'cabaretier', religie zonder medium 'Da Vinci Code', moed zonder medium 'atheïstische columnist' - zonder medium zijn de werkelijke dingen kaal en naakt.

De machine als lichaam is er niet opeens gekomen. Alles was ons al eerder uit handen genomen door pre-mediale organisaties die als voorafspiegelingen en voorbodes van de echte machines alvast levensfuncties van ons overnamen: staat, markt, cultuur en media. De politiek van de ideeën leverde al het nodige voorwerk. Toen de mens nog in ideeen geloofde, werd het normale al in de beklaagdenbank gezet en werden er door filosofen revoluties ontketend om de oude goden te straffen. Via literatuur, filosofie en politiek kreeg de perversie een prominente plaats in onze maatschappij. En leverde ons uiteindelijk schrijvers op als Michel Onfray.

Zo iemand als Michel Onfray haat het normale en koestert de perverterende machine van een wereld zonder traditie en zonder het goddelijke. In zijn boek Atheologie schreef hij: "De drie monotheïstische godsdiensten delen, gedreven door één en dezelfde genealogische doodsdrift, een aantal afkeuringen: afkeer van de rede en de intelligentie; afkeer van de vrijheid; afkeer van alle boeken uit naam van één enkel boek; afkeer van het leven; afkeer van seksualiteit, vrouwen en genot; afkeer van het vrouwelijke; afkeer van lichaam, verlangens en driften..."

U begrijpt: volgens Onfray is de Rede het Systeem van de externe Rede buiten de mens om. De intelligentie, dat zijn de apparaatjes en databases waar mensen aan vast liggen gekoppeld. Ware vrijheid is het uit handen geven van geweld, gezagshandhaving, opvoeding en huishouden. Liefde tot de boeken manifesteert zich in afkeer van de Great Books. Liefde tot seksualiteit wordt uitgeleefd in een wereld waarin sekse taboe is en de technische hulpmiddelen de psycho-emotionele agenda bepalen. Liefde tot de vrouw is vooral liefde voor het carrière-ding dat we 'vrouw' noemen en haat tegen moeders en vrouwelijke vrouwen. Het ware genot minacht het gewone, het kleine en het goede leven; het smacht naar een schotel vol haute cuisine waar honderd arbeiders in Bangladesh een dag voor moeten werken en waar een kind uit Europa een uur van kan leven. De driften, dat zijn de computerspelletjesdriften die er in ons overblijven wanneer we elke gezonde drift - vader- en moederschap, verdedigingsdrang, geweld en eerbied - naar het grof vuil hebben uitgedreven.

Ooit (zo ongeveer tijdens de Verlichting) koesterde de moderne mens de mythe van de natuurtoestand - een toestand zonder traditie, bezit, institutie, God en moraal. Men ging in projecties, concepten en beelden geloven en verklaarde de natuur tot 'concept'. Toen men de ijslaag van deze optimale toestand meende te hebben bereikt, zakte men pardoes door het ijs. De 'natuur' bleek slechts een laagje dun vernis waaronder de omkering ervan leefde. De drift om de natuur te bereiken, leverde ons slechts een De Sade op en een La Mettrie; natuur, dat was een optelsom van perversie en materie (techniek) en werd ons door de politiek van de revolutie naar binnen gelepeld.

Toen we het lichaam hadden herontdekt, zonder moraal, godsbeelden, man- en vrouw-rolmodellen en historisch aanslibsel, merkten we dat het lichaam slechts 'lichaam' kon zijn in de omkering ervan: het machinale antilichaam - de machine die de perverse en lage driften kon vormgeven en doorgeven. In het begin van de moderne tijd had men nog wel dit probleem: concepten waren minder sterk dan de verfoeilijke natuur. Pacifisme en moralisme moesten steeds het onderspit delven tegenover de genen en de natuur. Dus moesten de faalbare ideologieën machines worden. Gedachten moesten vorm krijgen in metaal en kunststof. De machines kwamen er en bleken 'echter' dan de wereld zelf.

Ook Anno 2009. We communiceren steeds meer via GSM e.d. al zien en spreken we elkaar steeds minder. We vrijen nu steeds meer, en wel met dank aan de technische middelen, we zijn nu zelfs veel vaker verslaafd, en vinden normaal verkeer steeds minder wat aan. We steken geen pink meer uit naar ons criminele puberkind; en botvieren deze geweldloosheid in het zwelgen in horror en extreem geweld op de beeldbuis. Nog nooit ware we via enquêtes zo respectvol en tegelijkertijd zo ongeïnteresseerd in onze ouders en buren.

De overdrijving in de techniek is de nieuwe standaard; ze is de nieuwe natuur. Wie tegen de machine is, is dus onnatuurlijk. Wie tegen de condoom is, is tegennatuurlijk. Wie kinderen krijgen normaal vindt, zondigt tegen de natuur van man en vrouw. Wie geloof normaal vindt, overtreedt het gebod van wetenschap en machinewijsheden. Wie zelf zijn kinderen op wil voeden, is asociaal. Wie religieus is, is hypocriet. Want moraal is wetenschap, en wetenschap dat is een machine.

Waar de oude goden zwijgen, twitteren de nieuwe ons vrolijk toe. De oude wereld, de traditie en de natuur - dat zijn slechts concepten en verouderde beelden. De beeldbuizen, die zijn echt. Want daarmee zien we de wereld. De machines, die zijn echt, want daarmee leven we op de adem van de antigod. Zie daar maar eens vanaf te komen. Volgens Onfray kan het niet. Maar elke machine heeft een aan- en uitknop. Ook machines die 'Onfray' heten.