Terug in je hok!

Goed nieuws: de NRC krimpt in. Slecht nieuws: de inhoud blijft hetzelfde. Maar per saldo is het positief: minder meningsuiting, minder slijpstenen op de deurmat, zo vlak voor het avondeten. En wat ook positief is: de inhoud wordt steeds meer voorspelbaar. Want dat Joost Zwagerman zijn column is afgenomen, lijkt op het eerste gezicht jammer, maar is natuurlijk goed nieuws. Want straks is er alleen nog het gehuil van Jan Blokker, Elsbeth Etty, Bas Heijne, Heleen Mees en meer van dat volk dat alles wil zijn, behalve 'volk'.

Gedwongen door de krimpende markt voor NRC-journalistiek en voor journalistiek in het algemeen is ook de NRC Handelsblad gedwongen in te krimpen. Ze doet dat door net als kranten als de Volkskrant en de Telegraaf enkele katernen af te stoten. In het geval van de NRC zijn dat: 'Zaterdag etc.' en het 'Magazine M'. En door freelancers te laten wieberen, zoals Joost Zwagerman.

Het 'vertrek' van Zwagerman - omdat hij te 'rechts' zou zijn voor de NRC - werd al gauw opgeklopt door 'media' als Geenstijl.nl, DeDagelijkseStandaard.nl en de Elsevier. Met name de informatie die door Joost Niemöller was opgevangen op het literaire boekenbal gaf daar op het eerste gezicht voldoende aanleiding toe: "We informeerden bij Joost. Het was echt waar. Zijn stukjes over dat Wilders geen fascist is, waren de alsmaar verder verlinksende NRC hoofdredactie in het verkeerde keelgat geschoten. Joost vertelde dat hij er al eens voor gewaarschuwd was door Max Pam (niet op de foto): Als je kritisch bent over links, nemen ze je column af. Alleen Afshin Ellian wordt er nog als dorpsgek aangehouden, en dan nog de oude rot Bik, en de conservatief Heldring, maar die schrijft alleen nog over de steentijd. Verder zijn alle niet-linksen er nu uitgedonderd. Wie het abonnement nog niet opgezegd heeft, kan dat alsnog doen: Discussie vindt in de NRC niet meer plaats."

Toen de Elsevier bij Zwagerman naar een toelichting vroeg (de NRC zweeg in alle toonaarden), bevestigde Zwagerman deze lezing min of meer: "Maar laat ik het zo zeggen: Een collega-columnist zei tegen me: ''Elsbeth Etty, Bas Heijne, Jan Blokker en Frits Abrahams hebben het zeer gezellig met elkaar''."

Zwagerman schrok waarschijnlijk van de implicaties en nam naar pluspost.nl zijn woorden enigszins terug: "“Ik ben niet ‘ontslagen’ bij NRC Handelsblad. Ten eerste ben ik nergens in dienst, dus ook niet bij NRC, maar belangrijker is dat ik gewoon op ad hocbasis voor NRC Handelsblad stukken blijf schrijven, zoals ik dit al jaren doe. Dat betekent dus dat ik nog steeds met enige regelmaat zal blijven schrijven voor de katernen 'Cultureel Supplement' en ‘Boeken’ van NRC Handelsblad. Maar mijn column stopt dus, wat ik jammer vind. Dat is niet fijn, maar we moeten het ook niet groter, dramatischer en conflictueuzer maken dan het is.”

Officieel is dus er niets aan de hand. Joost blijft schrijven over cultuur en literatuur. Dat lijkt heel wat, maar stelt natuurlijk niets voor. Literatuur is volstrekt ongevaarlijk. Waar het op aankomt is dat Joost niet meer het beeld van de NRC mag bepalen. Want net nadat de NRC de vrijheid van meningsuiting heeft ontdekt, moet duidelijk worden gemaakt dat er ook grenzen zijn aan die vrijheid.

Wat bedoel ik hiermee? Onlangs verscheen het boek In dubio. Vrijheid van meningsuiting als het recht om te twijfelen, van de huis-intellectueel van de NRC: Rob Wijnberg. Dit boek wordt door de NRC gepresenteerd als een niet mis te verstaan pamflet over en voor maximale vrijheid van meningsuiting. Maar dan wel voor maximale vrijheid in het algemeen. Buiten de krant. Dus: geef je je medewerkers de maximale vrijheid, dan dien je eerst te zorgen dat je de juiste mensen deze vrijheid geeft.

Daarbij denk ik als voorbeeld aan mijn eigen trouwerij. Op het feest mochten de gasten van ons zoveel mogelijk drinken als men wilde en ook wat men ook maar wilde. Nu, met het gezelschap dat ik had uitgenodigd in het achterhoofd, konden wij dat rustig zeggen. En dat dit inzicht juist was, bleek dan ook achteraf: de rekening viel reuze mee.

Het lijkt alsof de NRC hetzelfde denkt: geef maximale vrijheid aan hen die toch al blèren wat we willen horen, en stop de wederspannigen in het hok van de cultuur. Want wanneer je mensen als Jan Blokker, Youp van 't Hek en Frits Abrahams de maximale vrijheid gunt, staat het resultaat al bij voorbaat vast. Als dienaren van de NRC-agenda zullen ze geen gelegenheid voorbij laten gaan om het libertijnse kwaad aan de kaak te stellen: christendom en rechtspopulisme. En men zal eveneens geen gelegenheid voorbij laten gaan het werkelijke kwaad ongeloofwaardig te maken.

En dat alles natuurlijk in naam van de beschaving. Beschaving, dat is twijfel. Vrijheid van meningsuiting is volgens de NRC (volgens Wijnberg) niet zozeer het hebben, verdedigen en zeker stellen van opvattingen, maar het betwijfelen van het bestaan van opvattingen in het algemeen. Beschaving is ondergraving. En wie niet twijfelt, is een vijand van de beschaving. Christenen zijn dus vijanden, evenals Wilders. Vijanden bespot je, en demoniseer je. Via columns en cartoons en hoofdcommentaren. En voor de rest speel je met namen, woorden en ideeen. Zoals Wijnberg in zijn boek Nietzsche & Kant lezen de krant. Wat heeft Nietzsche met Kant te maken? Niets. Maar via de NRC heeft alles met alles te maken. Een goed NRC-artikel geeft de lezer de indruk dat deze lezer het centrum van het bestaan is. Dat hij vanuit de Kantiaanse wijsheid dat alle denken over het bestaan in het denken zelf begint, uitkomt bij de absolute Wil tot Macht van Nietzche. Een macht die afbreekt en betwijfelt, om daardoor nog meer de glorie van de naakte NRC-lezer te manifesteren.

Kijk, dat deed Joost nu niet goed. Hij zei de laatste tijd van die rare dingen. Namelijk dat Wilders geen fascist was. En dat dezelfde mensen die voorheen altijd schimpten op kerk en christendom - en dat nog steeds doen - dit niet met de islam uitvreten. Dat Zwagerman hierbij ook de naam van Jan Blokker noemde, was natuurlijk niet zo verstandig. Jan Blokker is namelijk een monument in dit polderlandschap en is bovendien iemand die nooit vergeet wat anderen hem aandoen, en die hen zal bezoeken tot in het duizendste geslacht. Het was dan ook niet vreemd dat Joost Zwagerman eruit werd gewieberd bij monde van NRC-adjunct-hoofdredacteur Bas Blokker - geheel toevallig ook nog eens de zoon van Jan Blokker. Jan heeft een goede verstandhouding met zijn zonen, schrijft er zelfs boeken mee over de Bijbel en zo. Maar dat staat er natuurlijk geheel buiten.

Maar goed. Nu is Joost timide. En dus wat geïn-timideerd. En dus zei Joost in een mail aan pluspost wat anders dan dat hij zei tegen Joost Niemöller op het boekenbal. Het zelfreinigend vermogen van de grachtengordel-elite werkt namelijk uitstekend. Raak je in ongenade, dan heb je een probleem. Wie recenseert je boeken dan nog? Wie schuift je de werkelijk lucratieve opdrachtjes toe - waardoor je in staat bent je grachtenpand te betalen?

Dus legt Zwagerman zich neer bij de keuze van de NRC voor aanstormend talent, zoals Jan Blokker en Youp van 't Hek. Al gaat die keuze noodgedwongen ten koste van de representanten van oude garde, zoals Joost Zwagerman. Terloops tast Zwagerman dan eventjes het wezen van de NRC-ideologie: "De ironie wil dat ik vorig jaar de Gouden Ganzenveer ontving voor mijn gehele oeuvre, en in het bijzonder, zo bleek uit de laudatio, voor mijn bijdrage als publicist aan ‘het debat’ en ook voor mijn column in NRC Handelsblad. Dan zou je kunnen denken: daar is NRC Handelsblad erg trots op, dat men deze voor zijn column bekroonde columnist in huis heeft." Ja, Joost, het gaat om de ironie. Die blijft. Ook nadat jij bent heengegaan en je levensdagen mag verslijten in het dal van de letteren.