Benedictus en de rottigheid

Het Vaticaan heeft gesproken. Nogmaals. En met niets nieuws in haar boodschap. Maar ze moest wel. Na het gedram van de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die in het belang van haar land meende te moeten suggereren dat de huidige paus de Holocaust niet onomwonden zou verwerpen. Dat dit de nodige irritatie in het Vaticaan zou oproepen was te verwachten. Het Vaticaan staat op dit moment echter dermate zwak dat ze de zwakzinnigheid van Merkel en van vele anderen toch moet beantwoorden.

Wat zegt het Vaticaan? Ik citeer de Volkskrant: "De standpunten van monseigneur Williamson over de Shoah zijn absoluut onaanvaardbaar en worden ferm afgewezen door de Heilige Vader', stelt het staatssecretariaat van de Heilige Stoel woensdag in een verklaring. 'Om te worden toegelaten tot bisschoppelijke functies binnen de Kerk, zal bisschop Williamson op absoluut onmiskenbare en publiekelijke wijze afstand moeten nemen van zijn opvattingen aangaande de Shoah." [1]

Niets nieuws dus. Williamson moet om als bisschop te functioneren niet alleen afstand moeten nemen van zijn standpunten en opvattingen aangaande de Shoah, hij - en de anderen van de orde van Pius X - zullen ook het Tweede Vaticaanse concilie moeten aanvaarden, benevens het Magisterium van alle Pausen die er sindsdien zijn geweest [2]:

"For a future recognition of the Fraternity of St. Pius X, the full recognition of the Second Vatican Council and the magisterium of Popes John XXIII, Paul VI, John Paul I, John Paul II and Benedict XVI himself is an indispensable condition."

Niets nieuws dus. Men wist het al en men had het kunnen weten. Het Vaticaan had kunnen weten wie Williamson was via een druk op de knop bij Google; de media hadden niet veel meer moeite hoeven doen om deze boodschap reeds te kennen. Men had het kunnen weten, en misschien wist men het ook al. Opinievorming is een spel, zij het een venijnig spel.

Moderne opinievorming is in onze dagen weinig meer dan afrekening. Men heeft een hele voorraad munitie. Er zijn tal van doelen die bestookt gaan worden. Moderne opinievorming is als een legereenheid die een vijandige stad binnentrekt: goed voorbereid, geënsceneerd, propaganda omhuld met lood en staal.

Zonder aanleiding geen verhaal. En die aanleiding is er: bisschop Williamson ontkent de Holocaust. Dat is verwerpelijk, maar wat zegt dit over zijn katholiek-zijn? Weinig. Wat zegt dit überhaupt over katholieken? Niets. De meeste negationisten (of althans mensen die men daarvan zou kunnen verdenken) zijn naar mijn weten a-religieus, of zelfs antireligieus. Zoals ik al eerder schreef, in mijn artikel Benedictus en wij, kunnen wij naar de beweegredenen van Williamson slechts gissen; zelfs speculatie is hier een lastige zaak. De beweegredenen van de media worden steeds duidelijker. En daarmee die van de Romeinse curie. Een opvallende zinsnede uit het belangrijke Duitse opinieweekblad Die Zeit wil ik u niet onthouden:

"Und in Zeiten, in denen die christlichen Gemeinden über Mitgliederschwund und Priestermangel klagen, Gotteshäuser verkaufen müssen und ihr Einfluss auf die Gesellschaft schwindet, scheinen auch Vertreter der Amtskirche in der Bruderschaft eine Art Jungbrunnen zu sehen. Doch der Schein trügt. Dem Neuen tritt die Bruderschaft nicht aufgeschlossen gegenüber. Sie setzt auf Messen auf Latein, nach dem tridentinischen Ritus. Die Pius-Bruderschaft sieht andere Religion nicht als gleichberechtigt an und akzeptiert nur einen Heilsweg – den eigenen. Die Ökumene, Laien-Mitarbeiter in der Kirche und wichtige Ämter für Frauen lehnen die Traditionalisten strikt ab." [3]

U leest het goed: dat men de eigen religie - d.i. de katholieke - slechts als de ene ware heilsweg ziet, wordt ze voorgeworpen als zijnde 'niet openstaande voor het nieuwe'. Sinds wanneer zijn agnosten en atheïsten geïnteresseerd in meerdere heilswegen?

Het venijn zit niet alleen diep, het is ook groot. Massaal keren de media zich tegen het Vaticaan, waar ze trouwens allang mee bezig waren. Maar wat het geheel extra interessant maakt is het samengaan van tal van sprekende en zwijgende stemmen. De stemmen van de media worden gepaard met stemmen uit de katholieke wereld en die van andere christenen. Dat zogenaamde mede-christenen meedoen in dit spel van obstructie is erg. Dat katholieken er aan meedoen is nog erger. Het gebrek aan innerlijk gezag is schrijnend, zowel onder geestelijken als onder theologen.

Men zegt wel dat Benedictus had kunnen weten wat er leefde onder de broederschap Pius X en dat hij dat wellicht ook deed. Wat hij waarschijnlijk ook weet, is de totale verwording van de katholieke kerk in West-Europa. Volgens Jean-Pierre Wils, de uitgetreden en zichzelf ontkerstenende hoogleraar theologie uit Nijmegen, heeft deze paus West-Europa afgeschreven: "Ik vermoed dat de kerk West-Europa heeft opgegeven. Daar wonen voornamelijk papieren katholieken. De groep die nog gelooft in de idealen van het Tweede Concilie, in een moderne, liberale kerk, sterft langzaam uit." [4]

Wils zou wel eens gelijk kunnen hebben. Wie de geluiden hoort van - met name Duitstalige - bisschoppen en kardinalen, bespeurt nog maar weinig innerlijke eerbied voor de heilige vader. Het ontzag voor het ambt is weg. Het geloof doet er niet meer toe - Wils: "Velen vinden de screening door de rooms-katholieke kerk ronduit vernederend. Van een dialoog tussen bisschoppen en theologen is al lang geen sprake meer. De kerk vindt ons lastig, te kritisch". Theologen mogen dus niet meer worden beoordeeld op hun geloof, wat telt is het openstaan voor democratie en politieke correctheid.

Net zo bont, of nog bonter, maakte het de Protestantse Kerk in Nederland. Deze riep het Vaticaan op om Williamson buiten de kerk te zetten [5]. Wablief? Staan deze mensen - die van de PKN - er dan zelf niet buiten? Willen zij samen met Williamson buitenstaan? Het is toch dezelfde PKN die ruimte laat aan atheïstische dienaren van het Goddelijk Woord? Met andere woorden: dominees? Heeft men zelf niet in 2004 predikanten vervallen verklaard van hun ambt alleen omdat deze slechts wilden blijven bij de oude grondslag van de Hervormde Kerk, namelijk de Calvinistische belijdenisgeschriften? Wie met zoveel gemak mensen buiten de kerk smijt vanwege hun rechtzinnigheid, en godsloochenaars op hun post laat, heeft als kerkgenootschap geen enkel recht van spreken.

Erger dan de valse stemmen uit protestantse en atheïstische kringen zijn die uit de katholieke kringen zelf. Behalve Wils zijn er tal van anderen die van zich doen spreken. In het Belgische dagblad De Standaard stonden gisteren twee bijdragen van katholieke theologen die van leer trokken tegen Benedictus en het Vaticaan: de Tilburgse hoogleraar 'Cultuurgeschiedenis van het Christendom' Peter Nissen en de Leuvense hoogleraar 'Kerkelijk Recht' Rik Torfs.

Volgens Nissen [6] heeft Benedictus geweten wat voor vlees hij in de kuip had en heeft hij dit voor een hoger doel op de koop toegenomen. Daar zit wat in. Ook stelt hij dat excommunicatie een 'verbeteringsstraf' is en dat de gronden voor deze straf niet zijn weggenomen, namelijk de bisschopswijdingen buiten toestemming van de paus. Om op het laatste punt eerst in te gaan. Volgens mij zijn gronden voor excommunicatie formeel gesproken: de geloofsafval, de publieke, formele ketterij en het formele schisma. Het is interessant om te vernemen hoe het Vaticaan tegen deze zaken aankijkt, aangezien deze losstaan van de uitlatingen van Williamson. Van geloofsafval en formele ketterij lijkt mijns inziens geen sprake. Blijft over het schismatieke argument. Het is waar: de aanleiding - de bisschopswijdingen - blijft bestaan. Maar in tegenstelling tot Paus Johannes Paulus II, lijkt de huidige paus dit feit toch anders te wegen.

Er zijn vele daden van schisma opgetreden de afgelopen decennia. Vele katholieken houden oecumenische diensten waar alle regels worden getreden, het misoffer wordt geminacht. Soms worden zelfs vieringen met niet-christenen gevierd. Vaticanum II bleek en blijkt van elastiek voor tal van gelovigen in West-Europa. Het is absurd om in een klimaat als dit de mensen van Pius X geëxcommuniceerd te laten. Meer dan de meeste anderen hechten deze mensen aan de Traditie. Meer dan de meesten onderschrijven ze de geloofswaarheden van de Katholieke Kerk. Waarbij moet worden opgemerkt dat het Vaticanum II (evenals het magisterium van pausen) niet geldt als geloofswaarheid - zoals prof. dr. Georg May - emeritus hoogleraar Kerkelijk Recht in Mainz - opmerkte in de Junge Freiheit van 6 februari. En ook iemand als Paul van Geest merkte al eerder op dat dit niet de eerste excommunicatie is die door de huidige paus wordt opgeheven.

Maar het is zeer wel mogelijk dat Benedictus een stap heeft gezet waarbij hij wel degelijk wist wat de gevolgen zouden kunnen zijn. En die hij dus voor lief neemt. Misschien wil hij doen waar talloze modernisten zo bang voor zijn. Of zo'n weerzin voor hebben, zoals de Leuvense katholieke kerkelijk hoogleraar Rik Torfs, die in De Standaard schrijft:

"De huidige paus is dus geen nazi, maar wel een sentimenteel conservatief. Mensen van dat slag zullen zelden zelf gaskamers installeren, maar ze zijn evenmin ongevaarlijk. (...) De houding van de paus laat zien hoe pervers schijnbaar goedaardig conservatisme wel kan zijn. (...) De conservatief probeert vormelijkheden uit het verleden overeind te houden, ook al is de morele prijs daarvoor onfatsoenlijk hoog. De schone schijn is dus belangrijker dan de moraal. Door oude rituelen te koesteren, minimaliseert de paus op indirecte wijze de Holocaust. (...) Hij is gewoon een conservatief in de enggeestige zin van het woord. En daarin is hij niet origineel. (...) Laten we ons hoeden voor het conservatisme, al oogt het lieflijk en goedmoedig. Want weemoed kan meedogenloos zijn, en schijnbare verfijning scherper dan een scheermesje. [7]"

Deze redenering is perfect op alle traditionele denkstromingen toe te passen, inclusief het orthodoxe jodendom zelf. Torfs verwijt de paus "schijn" en het gebrek aan "moraal". Welke moraal bedoelt Torfs? Die van het Evangelie die herders van de Kerk gelast om te blijven gaan met zondaars, zonder de zonde te vergoelijken, alleen al omdat zo'n zondaar tot het "verlorene van het huis Israëls" behoort? Deze christelijke moraal is de wereld, de Farizeeërs, Torfs en de andere huichelaars een doorn in het oog. De huichelaars geloven namelijk dat omgang per definitie besmet maakt.

De Kerk leert anders. Een vertegenwoordiger van Christus hoeft, net als Christus Zelf, niet zo bang te zijn voor besmetting indien hij ambtelijk optreedt en van meet af aan duidelijk maakt wat het Evangelie ons gebiedt en wat de Wet van God ons gebiedt. Het Evangelie verwerpt de haat - dus ook het antisemitisme - en de Wet verwerpt het valse getuigenis. In beide gevallen is er sprake van een intentie. Iemand die liegt dat God niet bestaat, kan dit oprecht doen, en zodoende tot een gesprekspartner worden. Iemand die het Jodendom haat, oprecht, en dit op een integere manier verpakt in een haat van het conservatisme, zoals prof. Torfs doet, wordt ook niet de Kerk uitgesmeten (Torfs is zelfs nog kerkelijk hoogleraar).

Meneer Torfs is een moralist. En wie het Evangelie in stelling brengt, zoals de paus doet, brengt in de ogen van Torfs slechts de "schijn" in stelling. Torfs begrijpt weinig van het christelijk geloof. Zelfs voor de Joden die het Evangelie van Jezus Christus verwierpen, bleef (en blijft) er een belofte van Godswege en eveneens een zekere geloofsgemeenschap met God. En zelfs de Joden die Christus vermoord hadden, werden niet afgeschreven, maar werden bepreekt door de heilige Stefanus. En ook na de dood van Stefanus bezocht de apostel Paulus de synagogen om daar Joden op te roepen tot bekering. Ik wil dit er maar mee zeggen: het is een oerchristelijke grondtrek om ver te gaan in het bejegenen van zogenaamde 'tegenstanders' om zo de gemeenschap te bewaren. Anderen hebben in andere media al het voorbeeld van de parabel van de Goede Herder genoemd die de 99 schapen achterliet om op zoek te gaan naar het ene, verloren schaap. En de voorbeelden van zulke 'verloren schapen' die het Evangelie geeft, zijn meestal lieden die op grove wijze de zeden en wetten van Mozes met voeten hadden getreden en overtreden.

Daar heeft Torfs geen boodschap aan. Oude rituelen zijn inherent aan de Holocaust. De rituelen die zijn verwant met de Oudtestamentische tempeldienst, de gelouterde traditie van het oude Israël zoals die vanuit de synagoge in de Kerk is overgezet, zijn volgens Torfs zelfs synoniem met het Kwade. Daarmee plaats Torfs zich in de lijn met tal van negationisten en semi-negationisten zoals Richard Dawkins, die het Jodendom in het centrum van het Kwaad plaatsen. Merkwaardig toch hoe de weerzin tegen de oude Israëlitische elementen zich vermengen met eenzelfde weerzin tegen vermeend nazisme? Want wat Torfs natuurlijk wel weet, en tweederangs intellectuelen als Wils en Kimman natuurlijk ook (en zelfs iemand als prof. Erik Borgman spijtig genoeg niet door lijkt te hebben [8]), is dat de Traditie niet alleen nooit is afgeschaft, maar ook nog steeds tot de backbone van de Kerk behoort. Het smalen van Torfs op de priester met de rug naar de mensen, gericht naar het altaar, is het smalen op de voortzetting van de Joodse tempeldienst èn op de God die op deze wijze wordt aanbeden. Dit 'ritueel' is naar mijn weten nooit door wat voor concilie dan ook afgeschaft, en Torfs weet dit natuurlijk ook. Het lijkt juist zijn bedoeling om het nazisme tezamen met de Traditie in het hart van de Kerk te plaatsen. De vuigheid druipt er dan ook af in wat Torfs verder insinueert:

"Ratzinger is geen nazi. De verleiding is groot hem wel als dusdanig te portretteren. Werd hij immers niet in 1941, weliswaar gedwongen, lid van de Hitlerjugend? En komt hij niet uit Beieren, waar Adolf Hitler zo graag verbleef en waar de Lederhosen in de ogen van velen gelden als een voldoende bewijs van een uiterst rechts gedachtegoed? Ten onrechte overigens. Ideeën moeten niet in de broek, maar in het hoofd worden gezocht. En neen, Ratzinger is geen nazi. De kerk verwerpt heel duidelijk het nazisme, waarbij ik overigens de exacte rol die paus Pius XII tijdens de tweede wereldoorlog speelde, in het midden laat."

Hoezo is bij Torfs op voorhand al de verleiding groot om "Ratzinger" (waarom noemt hij hem als kerkelijke prof. geen "Benedictus"?) als nazi te bestempelen? Waarom suggereert Torfs dat Pius XII niet het Nazisme heeft verworpen? Hoezo suggereert hij dat Pius XII, die vele Joden het leven heeft gered, misschien een Nazi zou zijn? Waarom het besmeuren van een Benedictus, vanwege zijn afkomst, om daarna net te doen alsof Torfs het is die deze paus vrijpleit?

Het aanrotzooien met historische feiten is slechts voorbehouden aan renegaten als Torfs cum suis. De gaskamers zijn immers niet voor het eerst ontwikkeld door 'de' Duitsers, maar door de door Torfs bewonderde verlichtte Franse Revolutionairen die deze vinding - tevergeefs - wilden toepassen in de Vendée. En Torfs is even doortrapt wanneer hij stelt: "En wat te denken over de verfijnde Duitsers van net voor de Eerste Wereldoorlog, de kampioenen van de cultuur en van de Bildung, figuren die zo uit De Toverberg van Thomas Mann konden zijn geplukt, en die desalniettemin met droge ogen miljoenen jongeren de dodende loopgraven injoegen?" De miljoenen doden die door liberale Engelsen en laïcistische Fransen de dood in werden gejaagd, vergeet Torfs gemakshalve, en even gemakzuchtig doet hij alsof de Eerste Wereldoorlog een tafereel was van een Duitse agressor en talloze andere slachtoffers. Ik weet niet hoe het in Leuven is, maar op de Nederlandse universiteiten is dit beeld toch wel wat bijgesteld - of is dit ook een vorm van ongeoorloofd revisionisme?

De weerzin tegen alles wat conservatief, christelijk en nog wat meer is, vindt bij Torfs haar hoogtepunt wanneer hij Benedictus beschuldigt niet tegen de stroom in te roeien (hoe zwakzinnig kun je zijn om nu met zo'n beschuldiging aan te komen zetten?), maar mee te liften op een conservatieve mode. Met name in Vlaanderen zou dit volgens Torfs 'niet onschuldige' gedachtegoed de laatste jaren nogal populair zijn geworden. Wat insinueert Torfs hier? Doet hij hier een laffe aanval op de enkelingen in Vlaanderen die zich conservatief noemen, zoals: Bart de Wever, Herman de Dijn en Matthias Storme?

Was het niet deze laatste 'collega' van Torfs die opkwam voor Israël en de Joden toen de Katholieke (!) Universiteit van Leuven meende tijdens een hoogmis op 2 februari een oproep te doen die, volgens prof. Storme, neerkwam op "Kauf nicht bei Juden!" [9] Storme eindige zijn verontwaardigde reactie met: "Ik schaam me over mijn alma mater en zeg dat dus ook. Het zal mijn carrière niet bevorderen, maar ik kan niet anders." Torfs heeft dit natuurlijk gelezen. Hij pareert de kritiek op 'zijn' aanval op het Jodendom - die hij samen met de universiteit in Leuven deed, met een aanval op de verdedigers van Israël en de Joden.

Twee vliegen in één klap. Nee, drie vliegen. Nee, vier vliegen: nazisme, katholicisme, conservatisme en semitisme allemaal tegelijk het afvoerputje doorgespoeld. Burke, Benedictus, Mozes en de historische Jezus, allemaal in hetzelfde massagraf gegooid als waar de bruine modernisten al lagen weg te rotten. Een hoop zand erover van Torfs, Wils en dergelijken. En een grote vlag erop geplant met te tekst: "Kauft nicht bei uns!" Want dit is de les: je kunt nog zo bewogen zijn met Israël en het Jodendom; één enkele misstap c.q. onbegrepen stap bezorgt je een plaats in dit massagraf. En je kunt nog zoveel doen om het Israël en de Joden moeilijk te maken, maar één enkele politiekcorrecte verontwaardiging is voldoende om alle antisemitische zonden weg te wassen.

Dit is niet alleen de wereld waarin Benedictus staat; het is ook de Kerk waarin hij opereert. Het is rottigheid versus rottigheid, en de kunst om onder de rottigheid het goede te vinden, terug te vinden en in te zetten voor de Kerk. Benedictus' keuze om de Kerk niet alleen over te laten aan lieden als Torfs, maar om ook Traditionalisten een plek te geven in dit bizarre spel, is niet geheel van redenen ontbloot. Ongeacht het feit dat een Engels-Argentijnse bisschop hier met grote moddervoeten doorheen stampt.

Bronnen:

[1] Vaticaan: Williamson moet uitspraken intrekken, de Volkskrant, 4 februari 2009

[2] Vatican Clarification on Lefebvrites, Holocaust, Zenit.org, Februar 4 2009

[3] Fundamentalisten des Herrn, Hauke Friederichs, Die Zeit, d.d. 3, Februar 2009

[4] 'Paus heeft West-Europa opgegeven’, interview in de Volkskrant, d.d. 1 februari 2009

[5] PKN: zet Williamson uit de kerk, Nederlands Dagblad, d.d. 5 februari 2009

[6] Heeft de paus het niet geweten?, van prof. Peter Nissen, De Standaard 5 februari 2009

[7] De paus en de gaskamers, prof. Rik Torfs, De Standaard 5 februari 2009

[8] Paus moet afstand nemen van tradities, prof. Erik Borgman, BN DeStem, 5 februari 2009

[9] Een oproep "Kauf nicht bei Juden" uitgezonden door de KU Leuven, weblog prof. Storme, 3 februari 2009, en zijn verduidelijking Enkele verduidelijkingen tussen licht en mis, 4 februari 2009