Benedictus en wij

Ook ik schrok van de berichten rond bisschop Williamson en zijn bizarre uitlatingen voor de Zweedse TV. Ook ik hield en houd mijn hart vast wanneer ik denk aan de uitwerkingen in de publieke opinie, bij gewone gelovigen en bij 'onwetenden'. Ook ik had graag meer helderheid en snelheid in de reacties van het Vaticaan verwacht, zeker nu men heeft verklaard niet goed te zijn ingelicht. En ook ik vraag me af hoe doordacht traditionele katholieken denken en handelen wanneer ze een 'bisschop' Williamson jarenlang de meest zotte dingen laat roepen. Toch ben ik blij dat de excommunicatie van de Levebristen is opgeheven. Wat de opiniepeilingen ook zeggen, de toekomst van Europa hangt af van een Katholieke Kerk die haar historische en traditionele wortels weer ontdekt, erkent en gaat uitdragen.

Ik hoop dat Benedictus in staat is deze klap op te vangen en de schade te beperken. En ik hoop dat de traditionalisten van Pius X harde lessen zullen trekken uit deze affaire. Maar de strijd voor de traditie en de waarheid moet doorgaan. De wurggreep van ontspoorde lieden als Williamson doodt traditie en waarheid. Net zoals de wurggrepen van modernisme, het 'Holocaust'-verleden en de islam dat doen.

Ook al geloven de meeste mensen, ook de meesten die zich 'gelovig' noemen, niet meer in een hel, toch is deze niet-bestaande hel voor moderne gelovigen en ongelovigen niet leeg. De hel wordt bevolkt door antisemieten en soortgelijke voorlopers van bisschop Richard Williamson. In tegenstelling tot het Evangelie dat leert dat slechts de zogenaamde "zonde tegen de Heilige Geest" onvergeeflijk is, leert de kerk van de modernisten een ander Evangelie: alles is op voorhand vergeven, behalve antisemitisme en negationisme. De Joden hoeven zich niet meer te bekeren, althans volgens de critici van de traditionele christelijke leer. En de antisemieten kunnen zich niet bekeren. Want zij staan er buiten. Hun excommunicatie is onverbiddelijk en eeuwig. Ik chargeer hier, en ik hoop niet op voorhand al lezers te beledigen of te schokken. Maar de verontwaardiging van Hans Küng omtrent de kwestie "Williamson" maakte voorgenoemde gevoelen bij mij los [1]. Deze 'theoloog' van de al-verzoening en van een 'lege hel' is namelijk verontwaardigd over de misstappen van het Vaticaan inzake Williamson. Er zijn veel 'verontwaardigden'. De theoloog Wils uit Nijmegen is zelfs de Katholieke Kerk uitgestapt vanwege deze affaire. Nu maakte de snelheid van zijn stap de geloofwaardigheid ervan niet groter. Het was bij hem een zogenoemde 'laatste druppel' - iets dat ook uit de verontwaardiging van vele anderen spreekt. Al jarenlang ziet men de Katholieke Kerk afglijden naar een - in hun ogen - traditionalistisch en reactionair bolwerk. Of zoals Wils zegt: "Afgelopen weekeinde bereidde ik de Holocaust Memorial Day-lezing voor. Toen realiseerde ik me dat ik me niet meer met het anti-moderne, anti-plurale en totalitaire van de kerk wilde associëren. Het lukte niet meer." [2].

De hetze tegen Rome houdt ondertussen aan. Vandaag verschijnt er in de Volkskrant een paginagrote aanval op Rome waarin zelfs een handleiding wordt gepubliceerd hoe mensen op een eenvoudige wijze direct (!) hun lidmaatschap van de (!) kerk kunnen opzeggen [3]. En het zal voorlopig nog wel doorgaan. De hetze was namelijk al lang aan de gang. De verklaring van het Vaticaan over 'gender' werd door Europa haast vijandig ontvangen. Zelfs de Nederlandse regering riep de pauselijke nuntius in ons land daarvoor op het matje [4]. De uitspraken over de negatieve gevolgen van de pil voor onder meer het milieu, gedaan in de Vaticaanse krant Osservatore Romano, moesten het eveneens ontgelden [5]. De huidige hetze vanwege Williamson is dus slechts een voortzetting, zij het een voortzetting in crescendo.

Te midden van een schimpende wereld is het opeens stil geworden in traditionele, katholieke kringen. Het enige wat klinkt, zijn zo nu en dan verklaringen van verontwaardiging en van distantiëring. Nu weer is er de verklaring van katholieke Franse intellectuelen zoals Rémi Brague, René Girard en Paul Thibaud. Men weet zich geen raad met de beslissing van Paus Benedictus XVI om de excommunicatie van - met name Richard Williamson - op te heffen [6]. Het is geen vreemde reactie. Ook ik ben verward en verbouwereerd over de gang van zaken.

Ook ik ben een beetje van slag en begrijp daardoor de verwarring van de anderen. Tenminste: die van de gelovigen, de katholieken en van hen die deze paus hoog hebben. Want ondanks de waardering voor de huidige heilige vader is het toch even slikken wanneer er zo pontificaal een negationist in ere wordt hersteld. Is zoiets niet vragen om moeilijkheden? En dit terwijl de kerk al zo vaak zwaar onder vuur ligt van de Europese Unie, de media en de opinieleiders? Verwarring is dus te begrijpen; verontwaardiging echter niet.

Er is geen reden voor verontwaardiging. De Katholieke Kerk verwerpt in alle toonaarden elke vorm van antisemitisme. En er is niet de minste aanleiding om daar - ook wat betreft de huidige paus - aan te twijfelen. En ook: het intrekken van een excommunicatie klinkt heel wat, maar is minder dan veel mensen denken. Williamson is nu niet opeens een erkende bisschop geworden in de Katholieke Kerk. De eis van erkenning van de leer blijft onveranderd overeind staan en de kerken van Pius X zijn nu niet opeens erkend [7]. Wat Benedictus heeft willen doen, is gehoor geven aan een oproep om deze barrière weg te nemen - die van de excommunicaties van vier 'bisschoppen' - om zo de weg vrij te maken voor gesprekken tot toenadering. Waarbij Rome de regie in handen heeft en houdt.

Voor de rest valt er veel te zeggen, maar over de belangrijkste zaken kan nog weinig zinnigs worden gezegd. Het is wachten op een verklaring van de paus die hier op in zal gaan. Gezien het tumult onder de bisschoppen, waaronder zelfs de Oostenrijkse kardinaal Schönborn, mogen we aannemen dat zo'n verklaring er zal komen. Maar de molens van het Vaticaan malen zeer langzaam. Dus op wat Rome gaat zeggen zullen we nog even moeten wachten.

Verder is er het wachten op wat de Pius X genootschap gaat doen. Hun eerste reactie was een spreekverbod voor Williamson, een verbod om waar dan ook voor te gaan, een distantiëring van zijn uitspraken en een spijtbetuiging richting het Vaticaan. Of dat genoeg is, waag ik te betwijfelen. Want Williamson heeft mijns inziens willens en wetens de relatie tussen Pius X en het Vaticaan beschadigd, evenals de reputatie van het genootschap Pius X en de naam van de overleden Paus Pius X. Het televisie-interview was weliswaar al lang opgenomen, maar Williamson wist natuurlijk al langere tijd van de gesprekken tussen Bernard Fellay, hoofd van de orde van Pius X, en het Vaticaan. Op 15 december vorig jaar had Mgr. Fellay weliswaar een oproep doen uitgaan richting Benedictus om de excommunicaties in te trekken. Hij had daarbij uitgesproken dat Pius X de paus als leider van de Kerk erkende, de Katholieke Kerk als ware Christelijke Kerk en haar leer als de enige juiste. Dat was halverwege december, maar we mogen er van uitgaan dat de voorbereidingen hiervoor al langere tijd aan de gang waren.

Williamson heeft dus kunnen weten wat hij beschadigde en besmeurde. Hij kon wel nagaan dat niet alleen de katholieke Kerk door zijn uitspraken er van langs zou krijgen, maar dat ook zijn eigen orde, die van Pius X, sterk zou worden beschadigd, en misschien zelfs gefnuikt in haar streven naar eenwording met Rome, om maar niet te spreken over haar voortbestaan. De meeste effectieve manier om je hele omgeving te besmetten met het 'bruine virus' is immers door het negationisme hardop te gaan verkondigen, en dan ook nog als katholieke geestelijke op de televisie. De ophef van de ophanden zijnde zaligverklaring van paus Pius XII - en het bevriezen hiervan - onder met name de Joodse gemeenschap is nauwelijks geluwd en nog steeds ligt het Vaticaan onder vuur vanwege de uitspraken van Benedictus XVI over 'gender' en homoseksualiteit. En dan nu dit.

Behalve bij de inhoud van de beweringen van deze Williamson zijn er dus ook vraagtekens te plaatsen bij zijn motieven. Niet dat die zijn uitgesproken. Blijkens de inhoud van het televisie-interview is daar ook niet naar gevraagd. Wat voor de media telt is het feit dat hij dit gezegd heeft en dat dit niet door de beugel kan. De vraag naar de motieven vindt men blijkbaar minder interessant. Interessant voor de critici van Pius X - en die van Benedictus - is wat men erbij kan halen. Zo zouden opeens alle leden van Pius X antisemieten zijn omdat men voor de bekering van de Joden is. Uit het feit dat men het Tweede Vaticaanse concilie verwerpt leidt men af dat Pius X vasthoudt aan het feit dat alle Joden collectief verantwoordelijk zijn aan de dood van Jezus Christus. Ook het feit dat men tegen een dialoog met andere godsdiensten is, werd in sommige media opeens als 'bewijs' aangevoerd voor het antisemitische gehalte van deze orde. De orde zou een geur van Action Française uitademen, van de collaboratie van het Vichy-regiem. (Alleen al het feit dat de vader van Mgr. Marcel Lefebvre in een Duits concentratiekamp door de Nazi's is omgebracht [8], maakt deze bewering tot een lachwekkende schimpscheut.)

De uitlatingen van een Williamson mogen dan verwerpelijk en bizar zijn; dit feit alleen maakt nog niet alle kritiek tot zinnige kritiek. Dat Benedictus een Duitser is, wordt er in de NRC Handelsblad bijgehaald door Youp van 't Hek. Dat Pius XII gezwegen zou hebben over het lot van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt er in de NRC Next bijgehaald door Dirk Verhofstadt. Alle leugens en onzin krijgen gewicht door de uitspraken van Williamson. Ondertussen wordt deze paus - in de persoon van zijn nuntius - nogmaals op het matje geroepen door Maxime Verhagen [9], de afvallige Nederlandse katholiek (hij weet alleen zelf nog niet dat hij dat is). Zelfs een Nederlands Dagblad vond het onbegrijpelijk dat zelfs een ChristenUnie meedoet om de 'plaatsvervanger van Petrus' keer op keer ter verantwoording te roepen [10]. Waar een PvdA opeens terughoudend kan zijn, zijn Christenen er als de kippen bij hun verachting voor de Katholieke Kerk bot te vieren.

Ondertussen kan de Katholieke Kerk geen kant op. Het voortdurende gedram van Joodse c.q. Israëlische krachten, het verstikkende beroep op de Holocaust dat elke kritiek op Jodendom tot variant van het negationisme bombardeert, maakt elke poging om zich te verdedigen bij voorbaat kansloos in media en politiek. Voor de Kerk gelden andere standaarden dan voor de anderen. Israël ziet er geen been in om innig samen te werken met een land dat stelselmatig de genocide op de Armeniërs ontkent: Turkije - ondanks het feit dat er in Israël een oeroude Armeense gemeenschap leeft (net zoals Amerika - ondanks haar sterke pro-Joodse politiek - hier geen onoverkomelijke obstakels ziet). En het feit dat Joden een enorm aandeel hebben gehad in de moord onder Stalin van vele miljoenen orthodoxe Christenen hoeft niet eens te worden ontkend - men negeert deze feiten simpelweg. Het feit dat Paus Pius XII vele honderdduizenden Joden heeft gered van de Nazi's wordt eenvoudig weggevaagd door zijn vermeende zwijgen (of het niet expliciet genoeg spreken), dit terwijl de Israëlische historicus Tom Segev in zijn boek The seventh million: The Israelis and the Holocaust (1993) heeft aangetoond dat de zionistische leiders in Palestina geen belangstelling hadden voor de Holocaustslachtoffers, tenzij ze bruikbaar waren voor de opbouw van de Joodse gemeenschap in het mandaatgebied [11].

Uiteraard zijn dit soort feiten geen vrijbrief om maar te roepen wat je denkt en alles goed te vinden wat lieden als Williamson zeggen. Integendeel. Het laat wel zien dat genocide-ontkenning geen 'christelijk' probleem is met Joodse morele aanklagers. De Amerikaanse katholieke schrijver John Zmirak wees er op TakiMag.com fijntjes op dat "we all have our crackpots" [12] en dat de Joodse beschuldigingen aan het Vaticaan niet helemaal zuiver klinken:

"Well, I’d like to turn the tables: How forthright were Jewish organizations in the 1920s in denouncing Stalin’s genocide in the Ukraine? Where are the statements by Zionist groups decrying the persecution of the Catholic Church in Mexico in the 1920s, in Spain in the 1930s? Can anyone point to action by Jewish groups that saved hundreds of thousands of Catholic lives? I’d be happy to hear of them. But in their absence, I’m not going to blame “the Jews” for Bolshevism any more than they should blame the Catholic Church for the Nazis. And I won’t hold a grudge against Jews or Jewish groups because they didn’t risk their own necks to help save ours. We are none of us perfect."

Met andere woorden: laat iedereen zich met zijn of haar eigen vuiligheid en idioten bemoeien in plaats van elkaar meteen te bestoken met vernietigende verwijten. Als de paus vanuit onwetendheid onachtzaam is omgegaan met Williamson is dat zijn adviseurs te verwijten [13], maar daarmee is er nog geen reden om, zoals de Joodse organisaties dat doen, meteen de hele Rooms-katholieke Kerk in de hoek van negationisme en neonazisme te plaatsen. Het fundamentele wantrouwen tussen Vaticaan en Jodendom blijkt in deze dagen vooral een fundamenteel wantrouwen vanuit het Jodendom te zijn tegen een Vaticaan dat nu weliswaar een misslag heeft gedaan, maar steeds weer de Joden tegemoet wil komen.

Tevergeefs blijkt nu. Zonder uitleg af te wachten, keert men zich meteen tegen het Vaticaan. Vertrouwen en toenadering blijkt nooit een grond te hebben gehad, ondanks de inspanningen van en na Vaticanum II. Naast het vertrouwen zonder inhoud is er de vergeving zonder grond. Zowel de Franse katholieke intellectuelen spreken over het vergeven van zondaren, als Mgr. Bernard Fellay van Pius X, als ook Williamson zelf toen hij spijt betuigde over de gevolgen van zijn uitspraken. Er is echter geen vergeving zonder spijt en zonder boetedoening. Er is vergeving en verlossing mogelijk voor hen die de verlossing aannemen en geloven. Niet beleden zonden, als ook de gevolgen van schuld moeten worden uitgeboet, hetzij in dit leven, hetzij in het vagevuur na dit leven. Dit geldt voor Williamson; dit geldt voor de Joden. De roep om uitsluiting van een Williamson buiten de Kerk, door zowel katholieken, onwetenden als Joden, is dan ook ongehoord. Want zelfs een negationist die gelooft en de verlossing door God aanvaardt, kan de communie en de verlossing van de Kerk ontvangen en hoort dus thuis in de Kerk buiten welke er immers geen zaligheid is. Grove fouten, zoals die van Williamson, kunnen iemand weliswaar boetwaardig maken, maar ook een gelovige idioot blijft een kind van de Kerk. Daar hebben buitenstaanders niets over te zeggen.

Een crisis als deze heeft naast veel nadelen ook een voordeel. Juist in een nijpende situatie als deze zeggen veel mensen wat ze denken en laten zien hoe ze zijn. Niet alleen de Jezuïet Kimman valt nu door de mand als het gaat om zijn kritiek op de Tridentijnse Mis, ook een Willem Breedveld gebruikt de affaire Williamson om in het dagblad Trouw zijn haat tegen alles wat antimodern is ten toon te spreiden [14]. Met de woorden van een mederedacteur beschrijft hij Paus Pius X:

"Katholieken die democratie, tolerantie, de scheiding van kerk en staat positief begroetten, ze waren hem een gruwel. Pius zag trouwens de hele wereld ten onder gaan aan atheïsme, zedenverval, universitaire hybris, de macht van Joden en vrijmetselaars, één grote samenzwering van Darwin, Faust en Freud. In zijn ’Pascendi’ zette hij de toon voor een interne, giftige kerkoorlog. Modernisten zijn ’holle praters en verleiders’, ’vijanden van het kruis’, ’kwaadstichters’, ’allerverderfelijkste vijanden van de kerk’."

De kritiek op de Kerk inzake de affaire Williamson is dus ook een verpakking van een andere aanval: die op traditie en het verleden van de Rooms-katholieke Kerk. Maar waarom zouden de punten van de broederschap Pius X opeens verwerpelijk zijn, als deze in feite niets meer zijn dan een naspreken van voorgangers als Paus Pius X? Niet alles wat deze dacht over de Vrijmetselaars was immers uit de lucht gegrepen, zoals zelfs een Frankfurter Allgemeine Zeitung durft toe te geven [15]. Traditionalisten verwerpen de godsdienstvrijheid, jazeker, maar stellen daar tegenover de klassieke tolerantie in Thomistische zin (en verwerpen dus niet de tolerantie). Zeker, ze vinden de Joodse religie een valse godsdienst (net zoals de Joden het christendom een valse - en zelfs vervloekte - godsdienst achten). Maar de Kerk spreekt sinds Paulus, Augustinus en Thomas over de Joden altijd met twee woorden: ze zijn onbekeerd èn ze hebben nog steeds een bijzondere positie. Dit is dus ook de lijn van de Kerk geweest in het tijdperk van voor Vaticanum II. Tegenstanders van de Kerk ontkennen en/of negeren dit en doen alsof de Tweede Wereldoorlog alles veranderd heeft. Niet dus. De Kerk heeft nooit een houding van volkomen verwerping ten opzichte van het Joodse volk gehad; wel vergat ze soms met twee woorden te spreken en te handelen, met alle nare gevolgen van dien.

Het gif zit in deze affaire dus niet alleen in de woorden van Williamson; het gif zit ook in de tegenstanders van de Kerk. Hun aanleiding is Williamson; hun beweegredenen zijn oud. Het doel is de vernietiging van de Kerk. Dat het anders kan, bewijst Paul van Geest. Zijn manier van spreken over deze kwestie in de Trouw van 30 januari j.l. was mild, rustig en liefdevol. Deze Augustinus-kenner verwerpt de uitspraken van Williamson zonder deze uit de Kerk te stoten, en doet tegelijkertijd een oprechte poging om Benedictus te begrijpen [16]. Zo kan het dus ook.

Laten we bidden voor deze paus. Hij is het waard, ook na een affaire Williamson. Want wanneer de Kerk valt, zijn de anderen aan de beurt.

Verwijzingen

[1] Hans Küng: ’Paus heeft de wereld teleurgesteld’, Trouw, d.d. 2 februari 2009

[2] Theoloog Wils stapt woedend uit rk kerk om lefèbvristen, Trouw, d.d. 30 januari 2009

[3] Brief aan parochie volstaat om het lidmaatschap van de kerk direct op te zeggen, Gerard Reijn, de Volkskrant, d.d. 3 februari 2009

[4] Verhagen 'bezorgd' over homo-uitspraken paus, Elsevier.nl, d.d. 9 januari 2009

[5] Erop of eronder!, Marcel Hulspas, De Pers, d.d. 8 januari 2009

[6] Benedikt und die Brandstifter, Jürg Altwegg, Frankfurter Allgemeine Zeitung, d.d. 29. Januar 2009

[7] Der Papst greift ein - Mahnung an Traditionalisten und Zusicherung an Judentum, Domradio.com, d.d. 28. Januar 2009

[8] "Für die Irrgläubigen und Abtrünnigen“, Heinz-Joachim Fischer, Frankfurter Allgemeine Zeitung, d.d. 29. Januar 2009

[9] Verhagen wil veroordeling omstreden bisschop, Nederlands Dagblad, d.d. 29 januari 2009

[10] Slaapmutsen in het Vaticaan, Wim Houtman, Nederlands Dagblad, d.d. 31 januari 2009

[11] Oude sprookjes over Israel vallen beter dan kritiek, prof. dr. J.A.A. van Doorn, Trouw, d.d. 16 februari 2007

[12] Where are My Ninjas?, John Zmirak, Takimag.com, d.d. 27 january 2009

[13] Zoals te lezen was in Lefebvrists face crisis as bishop is exposed as ‘dangerous’ anti-Semite en het bijbehorende vervolgartikel, by Anna Arco in The Catholic Herald, 5 March 2008

[14] Waarom de paus een idioot rehabiliteert, Willem Breedveld, Trouw, d.d. 28 januari 2009

[15] Kirche, Kampf und Laizismus, Lorenz Jäger, Frankfurter Allgemeine Zeitung, d.d. 28. Januar 2009

[16] Waarom Benedictus lefèbvristen thuishaalt, Paul van Geest, Trouw, d.d. 30 januari 2009