Plastic

Op enkele van mijn eenvoudige vakantiebestedingen kwam ik de afgelopen dagen tot enkele net zo eenvoudige inzichten: Elk betreden van de natuur begint met plastic afval en eindigt ermee. Gisteren was ik bij de IJsselmeerkust en ontmoette daar de resten van light vruchtenyoghurts, blikjes energy-dranken en vitaminerijke vruchtensapdoosjes. Blikjes zijn van metaal; de rest bevat plastic. Naast de losse plasticresten was het opvallend: sportende, lijnende, gezonde burgers plastificeren met turbosnelheid hun uitwerpselen c.q. wegwerpselen de natuur in. Het is de zoete wraak van de plastic turbomens: 'ik plastic, jij plastic'.

Een dag eerder was ik met mijn gezin wat natuurschoon ingewandeld. Een landschap van oude hagen, oude boerderijen, beken, bossages. Het begon uiteraard met dezelfde rommelresten. Maar na verloop van tijd werd het bizar: als onderdeel van de wandelroute had men fijn bouwafval gebruikt om de paden te verharden. Naast steen, keramiek en gruis zat er allerhande plastic materiaal tussen dat ooit onderdeel was geweest van onze woningen of was gebruikt bij de bouw ervan.

Plastic is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Zelfs veel van onze lichamen bevatten deze kunststof. Plastic is het icoon van de maakbare samenleving. Dit icoon heeft ook bijwerkingen: 'het vergiftigt de wereldzeeën'. En het vernielt uiteindelijk de wereld.

Dit is de kernachtige boodschap van Jesse Goossens, de schrijfster van het boek Plastic Soep. Enige tijd terug hoorde ik op Radio 1 een interview met deze vrouw en wat ze zei schokte me. Op een luchtige manier deed ze uit de doeken wat zoiets simpels als 'plastic' doet met ons milieu. Het beeld wat de meeste mensen het beste bijblijft is dat van een immense watervlakte waarin - waarop talloze plastic voorwerpen, zakken, vellen en wat dan ook drijven. De foto op de voorkant van haar boek laat zo'n vlakte zien in de Stille Oceaan. Het blijkt echter dat er op vele plaatsen op deze wereld immense plasticbergen zich ophopen, aangevoerd door zeestromingen, maar gevoed door de mens en zijn handelen. Alleen al in de Stille Oceaan drijft een hoeveelheid plastic rond met een omvang van tweemaal de Verenigde Staten. En niet alleen in de Stille Oceaan.

De gevolgen die Goossens beschrijft zijn deprimerend. Plastic vervuilt niet alleen visueel, het valt uiteen in kleine deeltjes die weer opgegeten worden door vissen en andere waterdieren. Het plastic komt niet alleen op de bodem terecht of dwarrelt door het water, het vermengt zich ook met de waterfauna, neemt giffen op, komt in de voedselketens terecht van dieren, maar ook van mensen omdat wij dit plastic via onze vismaaltijden binnenkrijgen.

Het boek Plastic Soep maakt gebruik van tal van interviews, waaronder dat met de 'ontdekker' van de "Great Pacific Garbage Patch": Captain Charles Moore. Het is een overdaad van informatie die op je af komt. Ook na het verschijnen gaat deze stroom door. Op haar blog verwijst Jesse Goossens naar een bericht van de BBC waaruit blijkt dat de pH-waarde van de oceanen honderd keer sneller verandert dan hij op natuurlijke wijze zou doen. Volgens wetenschappers daalt de pH-waarde, wordt het water zuurder, waardoor het hele ecosysteem gevaar loopt. De mens is de oorzaak van de daling vanwege de uitstoot van koolstofdioxide (CO2), welke de oceanen absorberen. Dit veroorzaakt koolzuur in het water en aldus verzuring van de oceanen. Goossens wijst er fijntjes op dat een grote veroorzaker van CO2 het plastic is - ook bioplastic. Plastic breekt af in CO2. Ze wijst erop dat in 2006 er volgens de Verenigde Naties op elke vierkante zeemijl 46.000 plastic deeltjes dreven. Niet alleen de productie van plastic veroorzaakt een grote hoeveelheid CO2, ook het afbreken ervan.

"Plastic is ondenkbaar in onze wereld", zoals ook Jesse Goossens zegt. Een wereld zonder plastic is ondenkbaar voor moderne mensen. Toch moeten we het ondenkbare gaan denken om de maakbare wereld terug te dringen. Het denken is uiteraard niet genoeg om de maakbaarheid terug te dringen, maar het is wel een begin. Het plastic moet eerst uit ons denken; pas daarna kan plastic weg uit onze natuur. Dan komt er in ieder geval niet meer bij, bij de enorme enorme berg die er al is.

Dit is een vervelende boodschap voor vele eencellige ramconservatieven die conservaludiek Nederland bevuilen. Over klimaat kun je namelijk oeverloos abstract doordiscussiëren. En over een achteloos weggeworpen bekertje kun je alle moraalkleppen deugdelijk opentrekken. Maar een wereld van plastic is een ander verhaal. Dat vraagt om een conservatieve revolutie: terug naar een wereld zonder plastic, een wereld van voor de plastic door middel van maatregelen die de cultuur van het plastic om zeep brengt. Dit is allemaal te simpel voorgesteld, uiteraard. Daarom vluchten we in abstracte klimaatprobleemontkenningsdiscussies, en mijden we het concrete: het plastic in onze natuur, in onze wereldzeeën, in onze lichamen.