EIGEN FAMILIE EERST

Volgens een onderzoek van bureau Wesp helpen eigen familie en vrienden probleemgezinnen effectiever dan louter professionele hulpverleners. Dit is gebleken uit onderzoek naar de "Eigen kracht"-aanpak in de provincie Overijssel.

In deze provincie loopt er sinds 2004 een project waarin probleemgezinnen deze vorm van hulp aanvragen, waarin men met zelf uitgekozen mensen rond de tafel gaat zitten om een eigen hulpplan op te stellen [1]. Met familieleden, buurvrouwen en andere bekenden kan zo worden voorkomen dat de jeugdbescherming moet worden ingeschakeld of dat een kind uit huis moet worden geplaatst door bijvoorbeeld het kind bij een familielid onder te brengen.

In het licht van de vele aandacht die er de afgelopen maanden is besteed aan het kinderbeleid zijn de resultaten van dit onderzoek om meerdere redenen opmerkelijk. In de meeste berichtgeving rond het kinderbeleid cirkelde de aandacht rond de stelling dat volgens velen het kind meer centraal moet staan dan tot nu toe het geval is.

Het onlangs gepresenteerde rapport van de commissie Van Eijk, van Operatie Jong, pleitte dan ook voor minder bureaucratie en een meer gecentraliseerde aanpak van het kinderbeleid door bijvoorbeeld één bepaalde wethouder verantwoordelijk te maken voor dit beleid. Operatie Jong moet voor meer samenhang in het jeugdbeleid zorgen en samenwerking tussen Rijk, provincies en gemeenten bevorderen. Eerder was er al een voorstel te vernemen van Marc Rutte om tot een minister van jeugdbeleid te komen [2]. Dit plan werd meteen omarmd door de PvdA die bij "jeugdbeleid" ook meteen aan ambtenaren denkt.

Verder is in dit licht van belang de plannen van staatssecretaris Ross om een electronisch kindvolgdossier op te bouwen dat vanaf de geboorte elk kind in Nederland sociaal, medisch en psychisch moet volgen en dat ertoe bij moet dragen dat hulpverleningsinstanties eerder en meer adequaat kunnen ingrijpen en hulp kunnen bieden.

De discussies betreffen voornamelijk de vraag naar een effectievere hulpverlening en een minder versnipperde aanpak om problemen rond jongeren en probleemgezinnen te kunnen "helpen". Het onderzoek van bureau Wesp plaatst een grote vraagteken bij al deze discussies. Wanneer het waar is dat de directe kring van bekenden als buren en vrienden, maar vooral de eigen familie het beste in staat is om problemen op te vangen en op te lossen, dan is de vraag op zijn plaats: waarom draait het in de discussies rond jeugdbeleid, jongerenproblematieken en probleemgezinnen dan niet om de familie?

Ligt deze oplossing teveel voor de hand? Of past deze "oplossing" niet in het totaalplaatje dat de politici en bestuurders wensen te hebben betreffende de vraag hoe Nederland er uit moet zien? Het is duidelijk dat de oplossingsrichting van de "Eigen kracht"-aanpak niet past in het huidige beleid en de visie van de links-liberale machthebbers. Niet het "moderne gezin" dat zelf is samen te stellen, zelfs niet de geatomiseerde en gecoconiseerde "kleinfamilie", maar de "grotere" familie die is gebaseerd op een gedeelde historie en bloedband blijkt (nog steeds) een belangrijk middel te kunnen zijn om goedkoper, eenvoudiger en minder bureaucratisch complexe problemen te kunnen aanpakken.

Dit druist in tegen de maatschappelijke politieke trends die sociale en maatschappelijke mobiliteit benadrukken en die meer en meer de nadruk legt op arbeidsparticipatie en het uitbesteden van primaire zorgtaken ten aanzien van eigen kinderen, familie en buren. Moderne Vinex-wijken zijn overdag uitgestorven en vormen plekken die nauwelijks "gemeenschap" kunnen worden genoemd; buren zijn er vreemden en familie woont ver of heeft het druk met eigen carrièreperspectieven.

Volkswijken die vanouds gereguleerd werden door familiebanden met familie-"oudsten", waar de pastoor nog gezag had net als de politieagent, zijn opgebroken en vernield door modern beleid. Meer en minder goedbedoelde regelingen, zoals huursubsidie, en de massale instroom van vreemdelingen hebben een klimaat doen ontstaan van vervreemding, anarchisering en hospitalisering in de vorm van werkeloosheid, asociaal gedrag, criminaliteit en gebrek aan opvoeding.

Het onderzoek van bureau Wesp laat ons zien dat tot enkele decennia geleden gemeenschappen in alle lagen van de bevolking heel goed in staat waren hun eigen boontjes te doppen, zij het soms met enige hulp van "instanties". Het naoorlogse beleid van neoliberale sociale afbraak laat zich waarschijnlijk niet corrigeren door wat voor rapport en wat voor onderzoeken dan ook. De "familie" is geen "bestuurskundige oplossing". En wie wil er terug naar de jaren '50 toen we nog geen bakken met geld hoefden uit te geven aan hulpverlening, justitie, beveiliging en preventie?

Noten

[1] "Hulp van familie werkt het best" in Trouw d.d. 22 april 2006.
[2] De Telegraaf, 20/02/2006.