RECHTSE MEDIA-IMPOTENTIE

Het dagblad Trouw moet flink bezuinigen. Tientallen journalisten zullen vertrekken. Dat is geen ramp in een land waarin elke krant links is. Maar de vraag is waarom er ondanks de teloorgang van de linkse pers nog steeds geen rechtse krant bestaat.

Je moet het links toegeven: ze zijn erin geslaagd om in de afgelopen decennia het gehele medialandschap naar hun hand te zetten. Rechtse kranten zijn of van kleur verschoten - zoals Trouw - of ter ziele gegaan, zoals Het Vaderland.

Wat er overgebleven is, stelt weinig voor. Hoogstens zijn er wat smakeloze bladen of wat media die ruimte laten voor geluiden die populistisch of neoconservatief wat columns mogen vullen, zoals prof. Smalhout in De Telegraaf. Of die in het geval van Trouw in de zaterdagse "Letter en Geest" een bijlage mogen volschrijven.

Toch is er een kentering: de linkse pers slinkt [1]. Oplagecijfers van kranten en opiniebladen dalen, kranten fuseren, de advertentiemarkt is in elkaar geklapt. De inkrimping van de Trouw-redactie is niet de eerste slag die wordt uitgedeeld aan de geschreven pers en zal ook niet de laatste zijn. Maar de linkse pers slinkt niet door rechtse concurrentie, maar door ontlezing, vergrijzing en desinteresse. Nieuwe media als internet en gratis krantjes als de Spits en Metro versnellen dit proces.

De reacties van Trouw zelf, op de zoveelste kaalslag in eigen gelederen, stellen weinig voor. Columnist Hans Goslinga breit een leuk verhaal aan elkaar, maar mist de overtuiging. In de Trouw van 1 april [2] ziet hij kansen voor de "vertrouwde krant" in een tijd van versplintering en Balkanisering van het media- en informatielandschap. Alleen vraagt hij zich af "of de krant het in de gure wind van de vrije markt zal redden".

Goslinga ziet wel enkele hoopvolle perspectieven. Een krant kan volgens hem burgers helpen bij het "herijken van tradities en rituelen" waarmee in de jaren '60 rücksichtslos is afgerekend, om zodoende te "verbinden wat ooit is losgemaakt". In de chaos van het medialandschap waarin "alles gelijk is aan niets" ziet hij ruimte voor de krant als "ordenende deus ex machina".

Het klinkt meer dan het is. Het "ordenende" heeft bij Goslinga meer te maken met professionele informatievoorziening dan met het journalistiek hanteren van een orde - een framework of reference dat men de lezer biedt om staande te kunnen blijven in de chaos van maatschappij en cultuur.

Om het principe van ordening te kunnen toepassen, dient er eerst het geloof te zijn in een dragende orde. Pas dan kan men "verbinden wat ooit is losgemaakt". Aangezien linkse mensen niet in zo'n dragende orde geloven, zijn ze per definitie niet in staat om een krant te maken voor de toekomst. Tenzij men ervoor kiest een betaalde Metro te maken voor de meerverdienende en hoger opgeleide stationslezer, zoals de NRC dat doet met de NRC.Next.

Als het waar is wat Goslinga zegt, dan zou men moeten stellen dat een rechtse krant bij uitstek geschikt is om de krant van de toekomst te zijn. Om te overleven in de "gure wind van de vrije markt" ligt er een groot braak terrein open van talrijke rechtse lezers zonder krant en zonder opinieblad. Waarom duikt Trouw daar niet in? Of de NRC?

Maar de vraag dient scherper gesteld te worden: Waarom zijn rechtse Nederlanders niet in staat een krant te runnen en vol te schrijven? Wijst dit luttele feit zo langzamerhand niet op de volkomen impotentie van alles wat rechts genoemd kan worden?

Wie de diverse internetfora bezoekt komt tal van rechtse sites tegen; verzamelingen reacties en ingezondens die "vers van de lever" naar buiten worden geslingerd. Onder deknamen en spitsvondige versluieringen wordt rijp en groen, ranzig en informatief dwars door elkaar de virtuele ruimte ingegooid.

Als er iets is dat wordt opgebouwd door deze activiteiten, dan zijn het de databestanden van websites, maar niet dat wat rechts Nederland nodig heeft: een rechts discours. Met de beste wil van de wereld kun je niet stellen dat er iets blijvends wordt opgebouwd waar we over twintig jaar nog steeds iets aan hebben. Wat er wel gebeurt is dat vele "rechtse" mensen op deze manier hun frustraties kwijtraken om er daarna niets meer mee te hoeven doen.

Want dat er niets mee gedaan wordt is evident. Kranten, omroepen en opiniebladen heeft "rechts" met het grootste gemak uit handen gegeven. Van toenemende partijpolitieke betrokkenheid om een rechtse invloed te doen laten gelden, is weinig te merken. En men is niet in staat om tegenover de hordes linkse intellectuelen meer dan een handvol fatsoenlijke opponenten te plaatsen.

Rechtse mensen zijn kuddedieren. Ze kijken toe en springen in de kar als die voorbij boldert. Is er een ex-PSP'er die kordaat PvdA-wetten uitvoert, zoals Rita Verdonk, dan is zo iemand meteen het boegbeeld van "rechts" Nederland. De eerste PvdA'er die de eigen wetten kordaat uitvoert maakt dus, in deze gedachtekronkels, rechtse politiek in één klap overbodig. Dit werkt door in de kranten. Want als er een linkse krant voorbij boldert met een rechtse columnist erin geslingerd, dan kruipt "rechts" Nederland weer daar naar toe.

Om de rechtse media-impotentie voorbij te komen, is er meer nodig dat wat rechtse thema's. En die zijn er al nauwelijks. Als je "afkeer van de islam" een thema kunt noemen is het er in elk geval één. En als je vindt dat "je in Nederland Nederlands moet spreken" dan heb je er twee. Maar voor de rest? Vergeleken met het rechtse denken in de Verenigde Staten is in het rechtse discours van ons land kinderachtigheid troef. Het gebrek aan wereldbeschouwing en van waardering voor traditie en constitutie - de kenmerken van een rechtse politiek - is schrijnend. Wie een dergelijk klassiek framework mist, komt niet verder dan wat gebazel over democratie en integratie.

Het enige probate middel tegen de meeste vormen van impotentie is dat er een knopje omgaat tussen de oren. Dan gaan we zien wat voor een backbenchers en trendvolgers rechtse mensen zijn, en dat er schreeuwend behoefte is aan een kwalitatief hoogstaand rechts medium. Welke uitgever en welke rijke Nederlander neemt deze handschoen op?

Noten

[1] Kaalslag in krantenland op Medialog van 27/08/2005.
[2] Hans Goslinga, "Versplintering van de informatie schept nieuwe kansen voor de vertrouwde krant", in Trouw d.d. 01/04/2006